Postępujące globalne ocieplenie oraz dewastacja środowiska naturalnego wymusza na oficjalnych organach wprowadzanie obostrzeń. Z tego powodu, w październiku 2009 r. powstała dyrektywa Parlamentu Europejskiego Ecodesign, znana także jako Ekoprojekt lub ErP, dla produktów związanych z energią. Na czym polega dyrektywa ekoprojektu?
Ekoprojekt – dyrektywa ecodesign
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE, tzw. ekoprojektu, ErP (Energy related Products Directive), lub ecodesign, dotyczy minimalnych wymagań w zakresie efektywności energetycznej. Podchodzą pod nią produkty związane z energią, to znaczy każdy towar mający wpływ na zużycie energii w czasie jego użytkowania.
Celem dyrektywy jest zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko naturalne bez względu na to, w jakim cyklu życia dany produkt się znajduje. Reguluje więc ona produkty zużywające energię począwszy od wykorzystania surowca do produkcji aż do utylizacji wyrobu. Produkty, które podchodzą pod dyrektywę ecodesign to:
- Produkty oświetleniowe, zarówno dla gospodarstw domowych jak i sektora usług
- lampy kierunkowe i bezkierunkowe (w tym emitujące promieniowanie ultrafioletowe)
- wysokoprężne lampy wyładowcze
- lampy fluorescencyjne (bez wbudowanego statecznika)
- stateczniki i oprawy oświetleniowe służące do zasilania takich lamp
- Sprzęt gospodarstwa domowego
- zmywarki
- kuchenki
- lodówki
- zamrażarki
- odkurzacze
- suszarki do ubrań
- pralki.
- Urządzenia do ogrzewania i chłodzenia
- podgrzewacze wody
- grzejniki
- klimatyzatory
- systemy wentylacyjne
- wentylatory przenośne oraz przemysłowe
- miejscowe ogrzewacze pomieszczeń, także na paliwo stałe
- kotły na paliwo stałe.
- Urządzenia elektryczne
- konsole do gier
- telewizory
- proste i zaawansowane set-top boksy (przystawka STB, tuner STB, przystawka STB)
- komputery i serwery
- sprzęt sieciowy w trybie czuwania.
- Inne produkty
- silniki elektryczne
- pompy cyrkulacyjne
- profesjonalne urządzenia chłodnicze
- transformatory mocy
- urządzenia zużywające energię w trybie czuwania i wyłączenia
- zasilacze zewnętrzne
- urządzenia przetwarzające obraz
- pompy wodne.
Jakie wymogi stawia dyrektywa ekoprojektu?
Dyrektywa 2009/125/WE jest tak zwaną dyrektywą ramową. Zastąpiła ona poprzednią dyrektywą ramową dotyczącą efektywności energetycznej 2005/32/WE. Wymogi dyrektywy ecodesign można podzielić na dwie kategorie: ogólne oraz szczególne.
Wymogi ogólne nie wyznaczają wartości granicznych, lecz określają, że:
- dany produkt musi „nadawać się do recyklingu” lub być „efektywny energetycznie”
- trzeba przeprowadzić dokładną analizę cyklu życia produktu by go zoptymalizować oraz zwiększyć jego efektywność przy niskim negatywnym impakcie środowiskowym
- należy poinformować dalszych użytkowników, w jaki sposób należycie użytkować oraz konserwować wyrób
- nowe wymogi mogą spowodować wycofanie ze sprzedaży wyborów nie spełniających minimum warunków.
Wymogi szczególne określają wartości graniczne. Wartości te dotyczą między innymi minimalnych ilości materiałów recyklingowych jakie należy pozyskać do produkcji nowego wyrobu lub maksymalnego zużycia energii.
Ekoprojekt dla kotłów grzewczych
Dla konkretnych typów produktów stosuje się odpowiednie rozporządzenia. Do kotłów grzewczych odnosi się Rozporządzenie Komisji (UE) 2015/1189. Jednym z założeń rozporządzenia jest eksploatowanie takich nowoczesnych urządzeń grzewczych, które zapewniają niską wartość emisyjną oraz wysoką sprawność. Dlatego też, na rynku pojawiły się wkłady kominkowe z certyfikatem Ekoprojektu. Taki certyfikat zapewnia, że produkt spełnia normy ekologiczne przez cały jego czas użytkowania.
Nowoczesne rozwiązania pozwolą zaoszczędzić użytkownikowi nawet ¼ spożytkowanej energii. Co więcej, kotły zaprojektowane zgodnie z założeniami ekoprojektu przyczynią się do poprawy jakości powietrza bez różnicy, czy pracują na pełnych obrotach, czy tylko z częściową mocą.
Wymogi szczególne rozporządzenia w sprawie kotłów grzewczych określają wartości graniczne wobec:
- Sezonowej efektywności energetycznej:
- kotły o znamionowej mocy cieplnej do 20 kW: nie mniejsza niż 75%
- kotły przekraczające moc 20 kW: 77%.
- Emisji cząstek stałych (PM):
- kotły z automatycznym podawaniem paliwa do: 40 mg/m3
- kotły z ręcznym załadunkiem paliwa do: 60 mg/m3.
- Emisji organicznych związków gazowych (OGG):
- kotły z automatycznym podawaniem paliwa do: 20 mg/m3
- kotły z ręcznym załadunkiem paliwa do: 30 mg/m3.
- Emisji tlenków azotu (NOx):
- kotły na biomasę do: 200 mg/m3
- kotły na paliwa kopalne do: 350 mg/m3.
- Emisji tlenku węgla (CO):
- kotły z automatycznym podawaniem paliwa do: 500 mg/m3
- kotły z ręcznym załadunkiem paliwa do: 700 mg/m3.
Wspomniana sezonowość efektywności energetycznej to wskaźnik oznaczający różnicę między sprawnością kotła a ilością energii potrzebnej do jego pracy.
Według wymagań rozporządzenia, kocioł operując na obniżonej mocy zapewnia niską emisję pyłów, a także niską emisję tlenków azotu, również na pełnej mocy. Wobec tego, przepisy są jeszcze ostrzejsze niż w standardzie określonym normą PN-EN 303-5:2012, która pozwala na uzyskanie certyfikatu 5. klasy. Innymi słowy, w świetle rozporządzenia ekoprojektu, kotły 5. klasy nie są wystarczająco wydajne.
Obowiązki producenta w sprawie ekoprojektu
Producent to osoba prawna lub fizyczna wytwarzająca produkty objęte dyrektywą 2009/125/WE. Jest on odpowiedzialny za:
- zgodność wyrobu z dyrektywą ekoprojektu
- wprowadzenie do obrotu pod nazwą własną lub znakiem towarowym, albo do własnego użytku
- określenie profilu ekologicznego produktu, a także utrzymywanie programu dotyczącego osiągnięcia celów z nim związanych
- dostarczenie instrukcji oraz innych informacji związanych z wyrobem
- udostępnienie dokumentacji technicznej
- przeprowadzenie procedur oceny zgodności
- sporządzenie deklaracji zgodności WE oraz dołączenie jej do produktu
- umieszczenie CE na podstawie wyników testów
- poinformowanie konsumentów, jak w zrównoważony sposób mogą korzystać z produktu.
Jeśli nie istnieje producent lub importer według definicji określonej w dyrektywie, producentem jest osoba prawna lub fizyczna wprowadzająca do obiegu wyroby pod ekoprojektem. Producent może wyznaczyć autoryzowanego przedstawiciela, która otrzymała od niego pisemne upoważnienie na wykonywanie czynności w jego imieniu.
Ekoprojekt – obowiązki importera
Importer wprowadza wyrób pochodzący w kraju trzeciego do obiegu na rynku UE. Posiada on siedzibę lub miejsce zamieszkania na terenie Wspólnoty. Jeśli producent nie posiada siedziby w UE lub autoryzowanego przedstawiciela, to importer ręczy za zgodność produktu ze wszelkimi regulacjami. Dlatego kluczowe jest, aby importer zweryfikował dostawcę oraz otrzymane dokumenty i certyfikaty, potrzebne do odprawy.
Importer zobowiązany jest także do przechowywania niezbędnej dokumentacji technicznej oraz deklaracji zgodności WE przez 10 lat od wyprodukowania ostatniego produktu.
Oznakowanie CE
Dyrektywa Ekoprojekt obejmuje wiele rodzajów wyrobów. Takie produkty muszą posiadać znak CE. Najpierw produkty zostają poddane testom, na podstawie których wystawia się test reports. Zajmująca się tym firma certyfikująca wystawia certyfikat zgodności CE, a producent sporządza pisemną deklarację zgodności (declaration of conformity). W oparciu o wyżej wymienione dokumenty, można nałożyć na produkt oznaczenie CE. Znak powinien znajdować się na produkcie i mieć wysokość przynajmniej 5 mm.
Niestosowne lub niewłaściwe umieszczenie CE podlega karom.
Akty w odniesieniu do dyrektywy ekoprojektu
W związku z dyrektywą ekoprojektu, w Polsce obowiązuje Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie procedur oceny zgodności wyrobów wykorzystujących energię oraz ich oznakowania (Dz.U. 2011 nr 8 poz. 32).
Poniżej przedstawiamy spis rozporządzeń obowiązujących dla danego typu wyrobu. Określają one szczegółowe wymagania, do których producenci oraz importerzy zobowiązują się stosować, a także kwestie techniczne wyrobów i dokumentacyjne. Poniższe teksty mają znaczenie dla Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG, EEA). Oto rozporządzenia Komisji (WE lub UE) w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/32/WE i 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla:
- Elektrycznych i elektronicznych urządzeń gospodarstwa domowego i biurowych w trybie czuwania i wyłączenia: 1275/2008 (oraz 801/2013).
- Prostych set-top boksów: 107/2009.
- Bezkierunkowych lamp do użytku domowego: 2019/2020 (oraz 859/2009, 2015/1428).
- Lamp fluorescencyjnych bez wbudowanego statecznika, dla lamp wyładowczych dużej intensywności, a także dla stateczników i opraw oświetleniowych służących do zasilania takich lamp: 2019/2020 (oraz 347/2010).
- Silników elektrycznych: 2019/1781 (oraz 4/2014).
- Pomp cyrkulacyjnych bezdławnicowych wolnostojących i pomp cyrkulacyjnych bezdławnicowych zintegrowanych z produktami: 641/2009 (oraz 622/2012).
- Telewizorów i wyświetlaczy elektronicznych: 2019/2021 (oraz 801/2013).
- Urządzeń chłodniczych przeznaczonych dla gospodarstw domowych: 643/2009.
- Pralek dla gospodarstw domowych: 2019/2023.
- Zmywarek do naczyń dla gospodarstw domowych: 2019/2022.
- Wentylatorów napędzanych silnikiem elektrycznym o poborze mocy od 125 W do 500 kW: 327/2011.
- Klimatyzatorów i wentylatorów przenośnych: 206/2012.
- Pomp do wody: 547/2012.
- Suszarek bębnowych dla gospodarstw domowych: 932/2012.
- Lamp kierunkowych, lamp z diodami elektroluminescencyjnymi (LED) i powiązanego wyposażenia: 2019/2020.
- Komputerów i serwerów: 2019/424.
- Odkurzaczy: 666/2013.
- Ogrzewaczy pomieszczeń i ogrzewaczy wielofunkcyjnych: 813/2013 (oraz 2015/1188).
- Podgrzewaczy wody i zasobników ciepłej wody użytkowej: 814/2013.
- Domowych piekarników, płyt grzejnych i okapów nadkuchennych: 66/2014.
- Transformatorów elektroenergetycznych małej, średniej i dużej mocy: 548/2014, 2019/1783.
- Systemów wentylacyjnych: 1253/2014 (oraz 1254/2014).
- Miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe: 2015/1185.
- Szaf chłodniczych lub mroźniczych, lodówek, schładzarek lub zamrażarek szokowych, urządzeń skraplających i agregatów do oziębiania cieczy: 2015/1095 i 2019/2019.
- Kotłów na paliwo stałe: 2015/1189.
- Kotłów wody gorącej opalanych paliwem płynnym lub gazowym: 92/42/EWG.
- Produktów do ogrzewania powietrznego, produktów chłodzących, wysokotemperaturowych agregatów chłodniczych i klimakonwektorów wentylatorowych: 2016/2281.
- Zasilaczy zewnętrznych: 2019/1782.
- Sprzęt spawalniczy: 2019/1784.
- Urządzeń chłodniczych z funkcją sprzedaży bezpośredniej: 2019/2024.
O czym jeszcze warto wiedzieć?
Powszechną rzeczą jest, że przepisy się zmieniają. Należy mieć pewność, że akty, na które się powołujesz, dalej obowiązują. W niektórych przypadkach, dopuszczalne są odchylenia w procedurach weryfikacji (Rozporządzenie Komisji (UE) 2016/2282).
Sprzęt może podlegać pod kilka dyrektyw europejskich. Dlatego ważne jest, żeby sprawdzić dokładnie, czy aby produkty nie podchodzą również pod takie dyrektywy jak:
- maszynowa 2006/42/WE
- niskonapięciowa LVD 2014/35/UE
- kompatybilności elektromagnetycznej (EMC) 2014/30/UE
- RoHS 3 2015/863
- RED 2014/53/UE.
