Dyrektywa maszynowa

Jedną z wielu Dyrektyw Nowego Podejścia jest Dyrektywa maszynowa MD, która weszła w życie 29 grudnia 2009 roku. Dyrektywa 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn, zastąpiła wcześniejszą dyrektywę 95/16/WE. Dyrektywy Nowego Podejścia wiążą się z między innymi z wymogiem oznakowania wyrobu znakiem CE. Jakie wyroby wpadają pod dyrektywę maszynową? Dowiedz się również, jakie zmiany zostaną wprowadzone w dyrektywie maszynowej!

Definicja maszyny w świetle dyrektywy

Dyrektywa 2006/42/WE definiuje maszynę jako zespół:

• wyposażony lub przeznaczony do wyposażenia w mechanizm napędowy nie będący oparty bezpośrednio na sile mięśni ludzkich lub zwierzęcych. Przynajmniej jedna część sprężona z innymi wykonuje ruch wywołujący konkretny efekt
• taki jak w punkcie wyżej, lecz bez części przeznaczonych do podłączenia do źródeł napędu oraz energii
• jak powyżej, lecz gotowy do zainstalowania i funkcjonowania na środkach transportu, w budynku lub na konstrukcji
• maszyn nieukończonych, które nie mogą samodzielnie być zastosowane do zaprojektowanego celu
• sprężonych elementów, z których przynajmniej jedna część wykonuje ruch, ale połączonych w całość przeznaczoną do podnoszenia ładunków, której źródłem mocy może być jedynie praca ludzkich mięśni.

Do jakich produktów dyrektywa maszynowa ma zastosowanie?

Dyrektywa maszynowa obejmuje wyroby takie jak:

• maszyny, w tym maszyny nieukończone, np. układ napędowy
• wyposażenie wymienne, zamontowane do maszyny lub ciągnika przez operatora, aby zmienić lub nadać nową funkcję maszynie/ciągnikowi
• osprzęt do podnoszenia, czyli element pozwalający na utrzymanie ładunku, np. zawiesia
• niezbędne elementy bezpieczeństwa, także wprowadzane do obrotu niezależnie
• wszelkie liny, pasy oraz łańcuchy, zaprojektowane do ponoszenia jako cześć maszyny podnoszącej/osprzętu do podnoszenia
• urządzenia do mechanicznego przenoszenia napędu, które można odłączyć, tj. odłączalny element do przenoszenia mocy pomiędzy maszynami samobieżnymi lub ciągnikami a pozostałymi maszynami.

Wszelkie wymogi wobec wyżej wymienionych wyrobów widnieją w dyrektywie.

Dyrektywa maszynowa – jakie wyroby są z niej wyłączone?

Dyrektywy maszynowej nie stosuje się do m.in. następujących wyrobów:

• maszyn specjalnie zaprojektowanych lub oddanych do użytku do celów jądrowych, które w przypadku uszkodzenia mogą spowodować emisję radioaktywną
• urządzeń specjalnych, przeznaczonych do użytku na terenie wesołych miasteczek lub parków rozrywki
• broni, w tym również broni palnej
• środków transportu określonych w 167/2013 (wyłączenie maszyn na ciągnikach rolniczych oraz leśnych), środków transportu lotniczego, wodnego oraz kolejowego, z wyłączeniem maszyn zamocowanych na tych środkach transportu
• maszyn zaprojektowanych i wykonanych specjalnie do zastosowań w wojsku, policji, oraz do celów badawczych.

Jakie obowiązki ma producent maszyny?

Producent to osoba prawna lub fizyczna projektująca lub produkująca maszyny, także nieukończone, objęte dyrektywą 2006/42/WE. Jest on odpowiedzialny za:

• zgodność maszyny z dyrektywą maszynową
• wprowadzenie do obrotu pod nazwą własną lub znakiem towarowym, lub do własnego użytku
• udostępnienie dokumentacji technicznej
• dostarczenie instrukcji oraz innych informacji związanych z wyrobem
• przeprowadzenie procedur oceny zgodności
• sporządzenie deklaracji zgodności WE oraz dołączenie jej do maszyny. Deklaracja jest ważna pięć lat od daty wydania, następnie jednostka certyfikująca ją uaktualnia. Oryginał należy przechowywać przez dziesięć lat od ostatniego wyprodukowanego egzemplarza
• umieszczenie CE na podstawie wyników testów.

Jeśli nie istnieje producent według definicji określonej w dyrektywie, producentem jest osoba prawna lub fizyczna wprowadzająca do obrotu maszyny. Osoba taka także oddaje do użytku maszynę we Wspólnocie, zgodnie z jej przeznaczeniem.

Dyrektywa maszynowa – obowiązki importera

Importer może wprowadzać do obrotu na terenie UE tylko taki produkt, który spełnia wszelkie wymagania oraz posiada niezbędne dokumenty. Po wprowadzeniu na rynek UE produktu z Chin to importer za niego odpowiada, nie producent. Niestosowanie się do dyrektyw oraz rozporządzeń jest karalne. Importer zobowiązany jest więc do zweryfikowania certyfikatów oraz dokumentów potrzebnych do odprawy.

W przypadku, gdy to importer jest upoważnionym przedstawicielem producenta, spada na niego obowiązek sporządzenia deklaracji zgodności. Musi on także przechowywać niezbędną dokumentację przez 10 lat.

Oznakowanie CE

Wyroby wpadające pod dyrektywę maszynową należy oznaczyć znakiem CE. Jeśli do wyrobów tych stosuje się kilka dyrektyw, oznakowanie CE oznacza, że produkt spełnia je wszystkie. Poniżej przedstawiamy, jak wygląda procedura nadania oznakowania CE:

1. Towar zostaje poddany testom. Jednostka certyfikująca wystawia wyniki z badań w postaci test reports.
2. Opierając się na test reports, firma certyfikująca wystawia „certyfikat CE” (cerificate of conformity), świadczący o tym, że artykuły spełniają wymagania określone w dyrektywie lub dyrektywach.
3. Na podstawie otrzymanych dokumentów, producent lub jego upoważniony przedstawiciel (np. importer) wystawia pisemną deklarację zgodności (declaration of conformity). W ten sposób oświadcza on na swoją odpowiedzialność, że produkt spełnia normy.
4. Na podstawie wyżej wymienionych dokumentów można nałożyć na produkt oznaczenie CE. Powinno ono się znajdować obok nazwy producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela.

Uwaga! Nawet jeśli maszyna posiada oznakowanie CE oraz sporządzona została deklaracja zgodności WE lecz zagraża zdrowiu i bezpieczeństwu osób, zwierząt domowych lub mienia, Państwo ma prawo do podjęcia kroków w celu jej usunięcia. Może oznaczać to wycofanie maszyny z obrotu, zakaz wprowadzania do obrotu lub oddania do użytku, jak i ograniczenie swobodnego przepływu takiego wyrobu.

Niestosowne umieszczenie oznakowania CE odwołując się do dyrektyw, kiedy nie jest do wymagane, a także brak oznakowania CE i deklaracji zgodności, gdy jest to konieczne, jest karalne. Nie można także umieszczać oznakowania innego niż CE, gdy jest to zbędne.

Inne akty w odniesieniu do dyrektywy maszynowej

W Polsce w odniesieniu do dyrektywy 2006/42/WE weszły w życie następujące akty:

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. 2008 nr 199 poz. 1228)
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki zmieniające rozporządzenie w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. 2011 nr 124 poz. 701)

Warto zapoznać się z Komunikatem Komisji w ramach wdrażania dyrektywy 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie maszyn, zmieniającej dyrektywę 95/16/WE. Zostały w nim określone normy bezpieczeństwa EN oraz EN ISO.

Dodatkowo, należy zapoznać się z art. 21a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1243. Dotyczy on wydawania aktów delegowanych w zakresie dyrektywy maszynowej.

W Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/127/WE wprowadzono zmiany do dyrektywy 2006/42/WE w sprawie maszyn do stosowania pestycydów.

Nowe zmiany w dyrektywie maszynowej

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady dla produktów maszynowych

Po 15 latach obowiązywania Dyrektywy Maszynowej 2006/42/WE, ma ona zostać dopracowana i przybrać formę rozporządzenia Parlamentu Europejskiego. Zmiana dyrektywy w rozporządzenie ma na celu uniknięcie rozbieżnych interpretacji regulacji na poziomie krajowym. Rozporządzenie ma bowiem zastosowanie bezpośrednie dla wszystkich państw członkowskich Unii.

Głównym powodem dla jego opracowania jest nieprzystosowanie obecnej dyrektywy maszynowej do zmian technologicznych, które zaszły na rynku od jej wprowadzenia. Wykryto w niej pewne luki i nieścisłości, mające znaczenie dla bezpieczeństwa użytkowania takich urządzeń. Dotyczą one nie tylko nowych technologii, ale także tych tradycyjnych. Rozporządzenie ma uwzględniać między innymi maszyny autonomiczne, oprogramowania do aktualizacji zachowań maszyn, a także roboty i ich współpracę z człowiekiem.

Ocena zgodności dla maszyn o wysokim ryzyku

Jedną z kluczowych zmian będzie ocena zgodności przeprowadzana dla maszyn oznaczonych „wysokim ryzykiem” (ang. high-risk machinery). W obecnej dyrektywie maszynowej wykaz tego typu maszyn znajduje się w załączniku IV. Ma on jednak zostać zaktualizowany w oparciu o nowe kryteria i przeniesiony do załącznika I Rozporządzenia.

Jeśli chodzi natomiast o oznaczenie CE dla takich maszyn, ocena zgodności będzie wymagała walidacji przez jednostkę notyfikowaną. Zgodnie z tą regulacją, na maszynie trzeba umieścić nie tylko znak CE, ale również numer identyfikacyjny odpowiedniej jednostki notyfikowanej. Nanosi go sama jednostka lub producent. Obowiązek ten ma dotyczyć nawet tych producentów, którzy zastosowali normy zharmonizowane. Dyrektywa maszynowa dopuszczała do pewnych ustępstw w tej kwestii, przy spełnieniu odpowiednich warunków. Rozporządzenie będzie pod tym względem bardziej restrykcyjne.

Jednostki notyfikowane w państwach europejskich można znaleźć na oficjalnej stronie internetowej Komisji Europejskiej.

Inne zmiany w dyrektywie maszynowej

Ponadto, rozporządzenie ma zostać dopracowane w taki sposób, aby było spójne z innymi unijnymi aktami w zakresie bezpieczeństwa towarów. Przede wszystkim będzie ono zgodne z Decyzją nr 768/2008 określającą Nowe Ramy Prawne (ang. New Legislative Framework). Dotyczą one systemu zgodności towarów i nadzoru europejskiego rynku.

Pod lupę wzięto także duże koszty i obciążenia administracyjne ponoszone przez producentów, wynikające z wymogu posiadania papierowej dokumentacji. W propozycji rozporządzenia zwrócono jednocześnie uwagę na szkodliwy wpływ, jaki ma ona dla środowiska. Możliwe, że z tych powodów wprowadzone zostaną dokumenty elektroniczne, aby te problemy zniwelować.

Aby poznać więcej szczegółów, zalecamy dokładne zapoznanie się z Propozycją Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dla produktów maszynowych.

Dyrektywa maszynowa – podsumowanie

• Dyrektywa 2006/42/WE, czyli dyrektywa maszynowa, to regulacja określająca obowiązki w kwestii zapewnienia bezpieczeństwa maszyn.
• Urządzenia objęte dyrektywą maszynową muszą posiadać oznaczenie CE. Wiąże się z tym również wymóg skompletowania odpowiednich dokumentów: test reports, certyfikatu zgodności CE i deklaracji zgodności.
• Przed importem maszyny należy również zapoznać się z dodatkowymi aktami, które wprowadzono w Polsce w odniesieniu do dyrektywy maszynowej.
• Dyrektywy Maszynowa 2006/42/WE ma wkrótce stać się rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego.
• Zostaną wprowadzone w niej pewne istotne zmiany, aby przede wszystkim była ona lepiej przystosowana do nowych rozwiązań technologicznych.
• W szczególności warto zwrócić uwagę na nowe warunki przeprowadzania oceny zgodności dla maszyn oznaczonych „wysokim ryzykiem”. Będą one bowiem wymagały dodatkowej walidacji jednostki notyfikowanej.
• Aby zapoznać się ze wszystkimi zmianami, sprawdź Propozycję Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dla produktów maszynowych.
• Dowiedz się również, czym jest tabliczka znamionowa dla maszyn.