Aby zapewnić bezpieczeństwo i ochronę zdrowia oraz życia konsumentów wyrobów nie stosowanych do spożycia, rynek kontrolowany jest przez system nadzoru. Organy nadzoru rynku sprawują kontrolę nad prawidłowym przepływem dóbr na jednolitym rynku Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG, EEA) i spełnianiem wymagań określonych w unijnych aktach zharmonizowanych. W Polce rynek nadzoruje kilkanaście organów.
Czym zajmują się organy nadzoru rynku?
W ustawie o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz.U. 2016 poz. 542) jasno określono zadania organów nadzoru rynku. Są to między innymi:
- przeprowadzanie kontroli i informowanie o jej wynikach
- wydawanie dla organów celnych opinii o spełnianiu przez wyroby wymagań lub w zakresie niezgodności formalnych
- informowanie Prezesa UOKiK, na jego wniosek, o działaniach podjętych w zakresie nadzoru rynku
- współpraca z Prezesem UOKiK, innymi krajowymi organami nadzoru rynku oraz organami nadzoru rynku państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), a także organami celnymi
- sporządzanie okresowych planów kontroli oraz rocznych sprawozdań z przeprowadzonych kontroli i podjętych działań, a następnie przekazanie ich Prezesowi UOKiK.
Koordynacja i współpraca wśród krajowych organów są możliwe dzięki między innymi cyklicznym posiedzeniom Komitetu Sterującego ds. Nadzoru Rynku.
Poniżej przedstawiamy organy nadzoru rynku, wraz z danymi kontaktowymi oraz zakresami kompetencji w ramach Dyrektyw Nowego Podejścia. Zastrzegamy, że podane informacje mogą ulec zmianie.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK)
UOKiK to centralny organ administracji państwowej. Kształtuje on politykę antymonopolową oraz ochrony konsumentów. Prezes UOKiK monitoruje także funkcjonowanie systemu nadzoru rynku. Współpracuje on z innymi krajowymi organami nadzoru rynku, jak i również organami nadzoru rynku państw członkowskich Unii Europejskiej i Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA).
Wcześniej pisaliśmy o UOKiK i jego roli w nadzorowaniu rynku przy imporcie.
Dane kontaktowe: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Plac Powstańców Warszawy 1, 00–950 Warszawa
Departament Nadzoru Rynku
Tel.: +48 22 55 60 390
Faks: +48 22 827 03 04
E-mail: uokik@uokik.gov.pl, dnr@uokik.gov.pl
Strona internetowa: uokik.gov.pl
Zakresy kompetencji:
- Ogólne bezpieczeństwo produktów (2001/95/WE) – GPSD
- Maszyny (2006/42/WE) – MD
- Bezpieczeństwo zabawek (2009/48/WE) – TOYS
- Ekoprojekt (2009/125/WE) – ErP
- Wyroby pirotechniczne (2013/29/UE) – klasy F1-F4 oraz T1 i P1
- Proste zbiorniki ciśnieniowe (2014/29/UE) – SPVD
- Sprzęt elektryczny (2014/35/UE) – LVD
- Urządzenia ciśnieniowe (2014/68/UE) – PED
- Środki ochrony osobistej (UE 2016/425) – PPE (dla konsumentów)
- Urządzenia spalające paliwa gazowe (UE 2016/426)
- Etykietowanie energetyczne (UE 2017/1369)
Organy Inspekcji Handlowej podlegają Prezesowi UOKiK. Zakres ich działań różni się od Departamentu Nadzoru Rynku. Kompetencje IH określa ustawa o Inspekcji Handlowej (Dz.U. 2001 nr 4 poz. 25).
Adresy: wojewódzkie inspektoriaty
Dane kontaktowe: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Plac Powstańców Warszawy 1, 00–950 Warszawa
Departament Inspekcji Handlowej
Tel.: +48 22 55 60 176
Faks: +48 22 826 91 31
E-mail: uokik@uokik.gov.pl, dih@uokik.gov.pl
Zakresy kompetencji (głównie w zakresie znakowania):
- Chemikalia REACH (WE nr 1907/2006)
- Baterie i akumulatory oraz zużyte baterie i akumulatory (2006/66/WE)
- Etykietowanie opon (WE nr 1222/2009)
- Mieszaniny i substancje (WE nr 1272/2008)
- Kosmetyki (WE nr 1223/2009)
- Nazewnictwo włókien tekstylnych (UE nr 1007/2011)
- Produkty biobójcze (UE 528/2012)
- Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (2012/19/UE) – WEEE
- Pojazdy silnikowe (UE 2018/858)
Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPLWMiPB)
Pod pojęciem wyroby medyczne kwalifikują się także wyroby do diagnostyki in vitro oraz aktywne wyroby do implantacji. Nadzór nad wyżej wymienionymi wyrobami medycznymi w Polsce sprawuje Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Realizuje on działania według ustawy o wyrobach medycznych (Dz.U. 2010 nr 107 poz. 679).
Dane kontaktowe: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych
Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa
Tel.: +48 22 4921554
Faks: +48 22 4921129
E-mail: incydenty@urpl.gov.pl
Strona internetowa: urpl.gov.pl
Zakresy kompetencji:
- Urządzenia medyczne (90/385/EWG; 93/42/EWG; 98/79/WE)
- Badania kliniczne (2001/20/WE)
- Produkty biobójcze (UE 528/2012)
Organy nadzoru rynku: Główny Inspektorat Sanitarny (GIS)
GIS kieruje Państwową Inspekcją Sanitarną, za główny cel mając zapobieganie i minimalizowanie negatywnych skutków zdarzeń w sprawach zdrowia publicznego. Jako organ nadzoru rynku, Główny Inspektoriat Sanitarny działa między innymi w zakresie bezpieczeństwa produktów kosmetycznych na rynku. Jego działania reguluje ustawa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. 1985 nr 12 poz. 49).
Dane kontaktowe: Główny Inspektorat Sanitarny
ul. Targowa 65, 03-729 Warszawa
Tel.: +48 22 536 13 00,
Faks: +48 22 635 61 94
E-mail: inspektorat@gis.gov.pl
Strona internetowa: gov.pl/web/gis
Zakresy kompetencji (bezpieczeństwo):
- Chemikalia REACH (WE nr 1907/2006)
- Mieszaniny i substancje (WE nr 1272/2008)
- Kosmetyki (WE nr 1223/2009)
- Produkty biobójcze (UE 528/2012)
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP)
Państwowa Inspekcja Pracy nadzoruje stosowanie się podmiotów do przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy. W ramach działań jako organ nadzoru rynku, PIP nadzoruje produkty przeznaczone dla stosowania u pracodawców. Kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy określa ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. 2007 nr 89 poz. 589).
Dane kontaktowe: Główny Inspektorat Pracy
ul. Barska 28/30, 02-315 Warszawa
Departament Nadzoru i Kontroli
Tel.: +48 22 391 82 15
Faks: +48 22 391 82 14
E-mail: kancelaria@gip.pip.gov.pl
Strona internetowa: pip.gov.pl
Zakresy kompetencji:
- Emisja hałasu (2000/14/WE) – OND
- Maszyny (2006/42/WE) – MD
- Materiały wybuchowe (2014/28/UE) – EXPLOSIVE
- Proste zbiorniki ciśnieniowe (2014/29/UE) – SPVD
- Dźwigi (2014/33/UE)
- Urządzenia przeznaczone do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem (2014/34/UE) – ATEX
- Sprzęt elektryczny (2014/35/UE) – LVD
- Urządzenia ciśnieniowe (2014/68/UE) – PED
- Wyroby pirotechniczne (2013/29/UE) – klasy: F4, P1, P2, T1 i T2
- Środki ochrony osobistej (UE 2016/425) – PPE
- Urządzenia spalające paliwa gazowe (UE 2016/426)
Organy nadzoru rynku: Wyższy Urząd Górniczy (WUG)
Prezes Wyższego Urzędu Górniczego oraz dyrektor Specjalistycznego Urzędu Górniczego nadzorują m.in. przestrzeganie bezpieczeństwa, także pożarowego i higieny pracy w zakładach górniczych. WUG zajmuje się także kontrolowaniem wyrobów przeznaczonych dla stosowania w zakładach górniczych. Urząd realizuje działania na podstawie ustawy Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. 2011 nr 163 poz. 981).
Dane kontaktowe: Wyższy Urząd Górniczy
ul. Poniatowskiego 31, 40-055 Katowice
Departament Energomechaniczny
Tel.: +48 32 736 17 00
Faks: +48 32 251 48 84
E-mail: wug@wug.gov.pl
Strona internetowa: wug.gov.pl
Zakresy kompetencji:
- Emisja hałasu (2000/14/WE) – OND
- Maszyny (2006/42/WE) – MD
- Materiały wybuchowe (2014/28/UE) – EXPLOSIVE
- Kompatybilność elektromagnetyczna (2014/30/UE) – EMC
- Urządzenia pomiarowe (2014/32/UE)
- Urządzenia przeznaczone do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem (2014/34/UE) – ATEX
- Sprzęt elektryczny (2014/35/UE) – LVD
- Urządzenia ciśnieniowe (2014/68/UE) – PED
- Środki ochrony osobistej (UE 2016/425) – PPE
- Proste zbiorniki ciśnieniowe (2014/29/UE) – SPVD
Główny Urząd Nadzoru Budowlanego (GNUB)
GUNB zajmuje się nadzorowaniem wyrobów budowalnych. Jednym z najważniejszych jego zadań jest także kontrola przestrzegania i stosowania przepisów prawa budowlanego. Działanie Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego oparte jest na ustawie o wyrobach budowlanych (Dz.U. 2004 nr 92 poz. 881).
Dane kontaktowe: Główny Urząd Nadzoru Budowlanego
ul. Krucza 38/42, 00-926 Warszawa
Departament Wyrobów Budowlanych 19
Tel.: +48 32 661 80 68
Faks: +48 22 661 81 42
E-mail: dwb@gunb.gov.pl
Strona internetowa: gunb.gov.pl
Zakresy kompetencji: wyroby budowlane (UE 305/2011) – CPR
Organy nadzoru rynku: Urząd Transportu Kolejowego (UTK)
Misją UTK jest zapewnianie bezpiecznych warunków świadczenia usług transportu kolejowego. Kompetencje Urzędu Transportu Kolejowego wyznaczają ustawa o transporcie kolejowym (Dz.U. 2003 nr 86 poz. 789) oraz ustawa o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz.U. 2011 nr 227 poz. 1367).
Dane kontaktowe: Urząd Transportu Kolejowego
Al. Jerozolimskie 134, 02-305 Warszawa
Departament Planowania i Nadzoru
Tel.: +48 22 749 14 00
Faks: +48 22 749 14 01
E-mail: utk@utk.gov.pl
Strona internetowa: utk.gov.pl
Zakresy kompetencji:
- Interoperacyjności systemu kolei (2008/57/WE)
- Transportowe urządzenia ciśnieniowe (2010/35/UE) – TPED
- Koleje linowe (UE 2016/424)
Inspekcja Transportu Drogowego (ITD)
Działania kontrolne przeprowadzane przez ITD w ramach nadzoru rynku wykonuje się na podstawie ustawy o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz.U. 2011 nr 227 poz. 1367). Pojazdy przewożące towary niebezpieczne poddaje się kontroli w odniesieniu do umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR); (Dz.U. 1975 nr 35 poz. 189).
Dane kontaktowe: Główny Inspektorat Transportu Drogowego
Al. Jerozolimskie 94, 00-807 Warszawa 21
Biuro Nadzoru Inspekcyjnego
Tel.: +48 22 22 04 000
Faks: +48 22 22 04 899
E-mail: info@gitd.gov.pl
Strona internetowa: gitd.gov.pl
Zakresy kompetencji: transportowe urządzenia ciśnieniowe (2010/35/UE) – TPED
Organy nadzoru rynku: Inspekcja Ochrony Środowiska (IOŚ)
IOŚ przede wszystkim kontroluje przestrzeganie przepisów o ochronie środowiska. Wykonuje działania m.in. w zakresie zapobiegania szkodom w środowisku i ich naprawy, a także przemieszczania odpadów. Kompetencje Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska określone są w ustawie o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. 1991 nr 77 poz. 335).
Dane kontaktowe: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa
Departament Inspekcji
Tel.: +48 22 369 22 08
Faks: +48 22 825 04 65
E-mail: gios@gios.gov.pl
Strona internetowa: gios.gov.pl
Zakresy kompetencji: emisja hałasu (2000/14/WE) – OND
Główny Urząd Miar (GUM)
GUM ma na celu zagwarantowanie zdolności pomiarowych niezbędnych dla zrównoważonego rozwoju gospodarki, aby zapewnić odpowiedni poziom jakości życia społeczeństwa. Reprezentuje on Polskę na międzynarodowej arenie metrologicznej. Działania Głównego Urzędu Miar wyznacza ustawa Prawo o miarach (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 636).
Dane kontaktowe: Główny Urząd Miar
ul. Elektoralna 2, 00-139 Warszawa
Biuro Służby Miar
Tel.: +48 22 581 93 99, +48 22 620 02 41
Faks: +48 22 581 93 92
E-mail: gum@gum.gov.pl
Strona internetowa: gum.gov.pl
Zakresy kompetencji:
- Nieautomatyczne urządzenia wagowe (2014/31/UE) – NAWI
- Urządzenia pomiarowe (2014/32/UE) – MID
Urząd Komunikacji Elektronicznej (UKE)
Urząd Komunikacji Elektronicznej reguluje działania w zakresie działalności pocztowej, telekomunikacyjnej oraz gospodarki zasobami częstotliwości. Kontroluje on także wyroby emitujące lub podatne na emisję pola elektromagnetycznego. Kompetencje UKE określa ustawa Prawo Telekomunikacyjne (Dz.U. 2004 nr 171 poz. 1800).
Dane kontaktowe: Urząd Komunikacji Elektronicznej
ul. Giełdowa 7/9, 01-211 Warszawa
Departament Kontroli
Tel.: +48 22 534 91 58
Faks: +48 22 534 93 10
E-mail: uke@uke.gov.pl
Strona internetowa: uke.gov.pl
Zakresy kompetencji:
- Ekoprojekt (2009/125/WE) – ErP
- Kompatybilność elektromagnetyczna (2014/30/UE) – EMC
- Etykietowanie energetyczne (UE 2017/1369)
Organy nadzoru rynku: Urzędy Morskie
Obecnie w Polsce działają dwa urzędy morskie. Działają one w zakresie nadzorowania na rynku jednostek pływających oraz wyposażenia statków. Dotychczasowy Urząd Morski w Słupsku, w 2020 roku został zniesiony i przekształcony w delegaturę Urzędu Morskiego w Gdyni.
Działania Urzędów Morskich określają ustawa o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz.U. 1991 nr 32 poz. 131) oraz ustawa o wyposażeniu morskim (Dz.U. 2016 poz. 2145).
Dane kontaktowe: Urząd Morski w Gdyni
ul. Chrzanowskiego 10, 81-338 Gdynia
Tel. +48 58 355 33 33
Faks: +48 58 620 67 43, 621 72 31
E-mail: umgdy@umgdy.gov.pl
Strona internetowa: umgdy.gov.pl
Dane kontaktowe: Urząd Morski w Szczecinie
pl. Batorego 4, 70-207 Szczecin
Tel.: +48 91 44 03 319
Faks: +48 91 44 03 353
E-mail: kancelaria@ums.gov.pl
Strona internetowa: ums.gov.pl
Zakresy kompetencji:
- Rekreacyjne jednostki pływające (2013/53/UE) – RCD
- Wyposażenie statków (2014/90/UE)
Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS)
IJHARS sprawuje nadzór nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych. Kompetencje Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych określa ustawa o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (Dz.U. 2001 nr 5 poz. 44).
Dane kontaktowe: Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
ul. Wspólna 30, 00-930 Warszawa
Tel.: +48 22 623-29-00; +48 22 623-29-01
Faks: +48 22 623-29-98; +48 22 623-29-99
E-mail: sekretariat@ijhars.gov.pl
Strona internetowa: gov.pl/web/ijhars
Zakresy kompetencji: nawozy (WE nr 2003/2003)
Organy nadzory rynku – podsumowanie
Jednym z głównych zadań organów nadzoru rynku jest kontrola spełniania przez wyroby wymagań oraz kontrola w zakresie stwarzania przez wyroby zagrożenia. W zakres ten wchodzą szczególnie produkty objęte unijnym prawodawstwem harmonizacyjnym.
Nadzór rynku może być sprawowany w różnych miejscach związanych w wyrobami, m.in. u producentów, importerów, dystrybutorów hurtowych lub detalicznych, czy u konsumentów. Szczególnie takie podmioty gospodarcze jak producenci, ich upoważnieni przedstawiciele oraz importerzy muszą stosować się do obowiązujących przepisów. Produkty są sprawdzane pod kątem wymagań formalnych oraz przeprowadzane są badania laboratoryjne. Wykryte nieścisłości mogą słono kosztować. Dla przykładu, UOKiK, jeśli uzna to za stosowne, ma prawo nałożyć karę pieniężną w wysokości do 100 tys. zł.
Poniżej znajdują się omówienia poszczególnych dyrektyw:
- maszynowa 2006/42/WE
- zabawkowa 2009/48/WE
- niskonapięciowa LVD 2014/35/UE
- kompatybilności elektromagnetycznej EMC 2014/30/UE
- urządzeń radiokomunikacyjnych i telekomunikacyjnych RED 2014/53/UE
- zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego WEEE 2012/19/UE.
