Zasady wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych, zasady kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu oraz zasady działania organów administracji publicznej w tej dziedzinie określa ustawa o wyrobach budowlanych. Obowiązkiem podmiotów gospodarczych jest wprowadzanie na rynek produktów zgodnych z przepisami. Jakie obowiązki na producenta i importera nakłada rozporządzenie o wyrobach budowlanych?
Rozporządzenie o wyrobach budowlanych
Rozporządzenie (wykonawcze) to akt prawny wydawany przez organy na podstawie danej ustawy dla jej wykonania. Polskie rozporządzenie o wyrobach budowlanych określa prawa i obowiązki, które są egzekwowane przez jednostki na podstawie ustawy o wyrobach budowlanych. Ta z kolei odnosi się do przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 ustawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych.
Rozporządzenie nr 305/2011 w sprawie wyrobów budowlanych (Construction Products Regulation, CPR) określa wymogi dotyczące wyrobów budowlanych, by między innymi chronić zdrowie i bezpieczeństwo pracowników korzystających z wyrobów budowlanych i wykonawców robót budowlanych. CPR dotyczy projektowania i produkcji wyrobów budowlanych, etykietowania oraz procedur oceny zgodności. CPR także określa obowiązki producentów, upoważnionych przedstawicieli, importerów oraz dystrybutorów.
Wymagania dotyczące obiektów budowlanych w ramach rozporządzenia CPR:
- nośność i stateczność
- bezpieczeństwo pożarowe
- higiena, zdrowie i środowisko
- bezpieczeństwo użytkowania i dostępność obiektów
- ochrona przed hałasem
- oszczędność energii i izolacyjność cieplna
- zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych.
Co to są wyroby budowlane?
Definicja prawna (wg. rozporządzenia nr 305/2011) stanowi, że wyrób budowlany to każdy wyrób albo zestaw (dwa i więcej odrębnych składników, które muszą zostać połączone, aby mogły zostać włączone w obiektach budowlanych) wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych (budynkach, budowlach) lub ich częściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych.
Właściwości użytkowe wyrobu budowlanego odnoszą się do odpowiednich zasadniczych charakterystyk wyrażone jako poziom (ocena) lub klasa (zakres poziomów), lub w sposób opisowy. Jeśli wyrób nie spełnia wymagań tej definicji, nie jest to wyrób budowalny.
Wyroby budowlane to między innymi okna, cegły, wyroby murowe, płytki i mozaiki, drzwi i bramy, okucia drzwiowe, pokrycia dachowe oraz cement.
Jak oznacza się wyroby budowlane?
Wyrób budowlany może być wprowadzony do obrotu, jeżeli nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, w zakresie odpowiadającym jego właściwościom użytkowym i przeznaczeniu. Innymi słowy, dany wyrób budowlany ma właściwości użytkowe umożliwiające prawidłowo zaprojektowanym i wykonanym obiektom budowlanym, w których ma być zastosowany w sposób trwały, spełniający wymagania podstawowe.
Wyrób budowlany uzyskuje status nadającego się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, jeżeli spełnia następujące warunki:
- jest oznakowany CE na podstawie deklaracji właściwości użytkowych – Declaration of Performance, DoP (jest objęty normą zharmonizowaną – dostępne tutaj, lub podlega Europejskiej Ocenie Technicznej), albo
- został umieszczony w określonym przez Komisję Europejską wykazie wyrobów mających niewielkie znaczenie dla zdrowia i bezpieczeństwa, dla których producent wydał deklarację zgodności z uznanymi regułami sztuki budowlanej, albo
- jest oznakowany znakiem budowlanym B na podstawie krajowej deklaracji właściwości użytkowych zgodnie z Polską Normą lub Krajową Oceną Techniczną.
Jeśli wyrób jest oznakowany znakiem CE, oznacza to, że spełnia on wymogi określone w rozporządzeniu nr 305/2011. Innymi słowy, dany wyrób budowlany jest zgodny z deklaracją właściwości użytkowych (DoP) producenta. Taki wyrób może być wprowadzony na rynek każdego Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej.
Znak B dotyczy produktów, które nie podlegają pod normy unijne (wtedy obowiązuje znak CE), ale odnoszą się do nich osobne polskie normy krajowe. Nie można umieścić na wyrobie budowlanym równocześnie znaku CE oraz znaku B.
Jaka jest rola producenta i importera wyrobów budowlanych?
Producent (za którego uważa się także upoważnionego przedstawiciela) to osoba fizyczna lub prawna, która produkuje wyrób budowlany lub która zleca zaprojektowanie lub wyprodukowanie wyrobu budowlanego i wprowadza ten wyrób do obrotu pod własną nazwą lub znakiem firmowym. Obowiązki producenta wyrobów budowalnych:
- sporządzenie krajowej deklaracji oraz dokumentacji technicznej (i przechowywanie jej przez 10 lat; upoważniony przedstawiciel nie może sporządzać dokumentacji technicznej)
- umieszczenie na wyrobie budowlanym lub jego etykiecie, opakowaniu lub dokumentach towarzyszących znaku CE/budowlanego
- dostarczenie/udostępnienie dokumentów, instrukcji lub informacji o zagrożeniach
- prowadzenie ewidencji.
Importer oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę w Unii Europejskiej, która wprowadza wyrób budowlany z państwa trzeciego do obrotu w Unii. Obowiązki importera wyrobów budowalnych:
- wprowadzenie do obrotu/udostępnianie na rynku krajowym wyłącznie wyrobów budowlanych, które spełniają wymagania
- zadbanie by w czasie, gdy ponosi on odpowiedzialność za wyrób budowlany, warunki jego przechowywania lub transportu nie wpływały niekorzystnie na jego zgodność z (krajową) deklaracją i z innymi wymaganiami
- umieszczenie na wyrobie budowlanym, opakowaniu lub dokumentach towarzyszących swojej nazwy lub zastrzeżonego znaku towarowego oraz swojego adresu kontaktowego
- przechowywanie kopii (krajowej) deklaracji przez okres co najmniej 10 lat od dnia wprowadzenia do obrotu wyrobu budowlanego.
Wyroby budowlane – kary dla producenta lub importera
System kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu tworzą:
- wojewódzcy inspektorzy nadzoru budowlanego
- Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego
- Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – jako organ monitorujący funkcjonowanie systemu kontroli.
Wprowadzanie na rynek wyrobów budowlanych niezgodnych z przepisami krajowymi jest surowo karane:
- 100 tys. zł kary dla producenta umieszczającego oznakowanie CE albo znak budowlany na wyrobie budowlanym, który nie posiada właściwości użytkowych określonych w deklaracji właściwości użytkowych lub krajowej deklaracji
- 100 tys. zł kary dla producenta lub importera wprowadzającego do obrotu wyrób budowlany nienadający się do zamierzonego zastosowania w zakresie zadeklarowanych właściwości użytkowych
- 20 tys. zł kary dla producenta lub importera wprowadzającego do obrotu wyrób budowlany podlegający obowiązkowi oznakowania CE lub znakiem budowlanym bez tego oznakowania
- 20 tys. zł kary dla producenta lub importera (oraz sprzedawcy) zobowiązanego do przechowywania próbki kontrolnej, niszczącego ją, usuwającego spod zabezpieczenia, lub przechowującego ją w warunkach niezgodnych z wymaganiami
- 20 tys. zł kary dla producenta, który nie dopełnia obowiązku sporządzenia i przechowywania deklaracji właściwości użytkowych, krajowej deklaracji, dokumentacji technicznej, lub sporządza je niezgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach
- 10 tys. zł kary dla producenta zaniedbującego obowiązki dołączania lub udostępniania wraz z wyrobem budowlanym, podlegającym obowiązkowi oznakowania CE lub znakiem budowlanym informacji, kopii deklaracji właściwości użytkowych albo krajowej deklaracji, lub instrukcji
- 10 tys. zł kary dla importera niedopełniającego obowiązku umieszczenia informacji umożliwiających jego identyfikację na wyrobie budowlanym podlegającym obowiązkowi oznakowania CE lub znakiem budowlanym
- 10 tys. zł kary dla importera niedopełniającego obowiązku zapewnienia udostępnienia dokumentacji technicznej właściwemu organowi, lub przechowywania kopii deklaracji właściwości użytkowych albo krajowej deklaracji.
Kary te nakłada, w drodze decyzji, właściwy organ prowadzący postępowanie.
Oprócz kar pieniężnych, jeśli stwierdzone zostaną nieprawidłowości w oznakowaniu znakiem budowlanym, brak oznakowania znakiem budowlanym, brak krajowej deklaracji lub jej nieprawidłowe sporządzenie oraz w przypadku, gdy dokumentacja techniczna jest niekompletna lub niedostępna u kontrolowanego, właściwy organ wydaje postanowienie zakazujące dalszego udostępniania wyrobu budowlanego, wyznaczając termin usunięcia określonych nieprawidłowości.
Organ może także wydać decyzję nakazującą wycofanie z obrotu wyrobu budowlanego albo decyzję nakazującą ograniczenie udostępniania wyrobu budowlanego użytkownikowi, konsumentowi i sprzedawcy.
Rozporządzenie w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym
W drodze rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz znakowania ich znakiem budowlanym określono:
- wzór i treść krajowej deklaracji właściwości użytkowych
- sposób deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych
- sposób udostępniania i dostarczania krajowej deklaracji odbiorcom budowlanym
- grupy wyrobów budowlanych objętych obowiązkiem sporządzania krajowej deklaracji właściwości użytkowych oraz właściwe dla tych grup krajowe systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych
- krajowe systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobów budowlanych
- sposób znakowania wyrobów budowlanych oraz zakres informacji towarzyszących tego znakowi.
Producent deklaruje właściwości użytkowe wyrobu budowlanego, wyrażając je jako poziom, klasę lub w sposób opisowy, na podstawie oceny i weryfikacji stałości tych właściwości użytkowych, przeprowadzonej zgodnie z krajowym systemem właściwym dla tego wyrobu i jego zamierzonego zastosowania:
- Polską Normą wyrobu albo
- Krajową Oceną Techniczną.
Jednostka certyfikująca, która wykonuje czynności w krajowych systemach (1, 1+, 2+), musi posiadać akredytację dla jednostek certyfikujących wyroby do wykonywania czynności wynikających z tych systemów w odniesieniu do wyrobu budowlanego lub grupy wyrobów budowlanych.
Producent będący mikroprzedsiębiorcą, stosując krajowy system 3 lub 4, może zastąpić wskazane w zastosowanej Polskiej Normie metody badań innymi metodami, jeżeli wykaże równoważność tych metod w dokumentacji technicznej.
Zmiana rozporządzenia o wyrobach budowlanych
Przed 31 grudnia 2021 r. poniższe wyroby budowalne nie były objęte obowiązkiem znakowania znakiem budowlanym:
- dodatki i domieszki do mieszanek mineralno-asfaltowych
- zestawy do wykonywania balustrad i poręczy chroniących przed upadkiem
- wyroby do wentylacji i klimatyzacji.
Oznacza to, że producent ww. wyrobu budowlanego musi sporządzić krajową deklarację właściwości użytkowych przy wprowadzeniu go do obrotu lub udostępnieniu na rynku krajowym od dnia 1 stycznia 2022 r.
W przypadku zespołu pomp do instalacji wodociągowych przeciwpożarowych, producent jest obowiązany sporządzić krajową deklarację właściwości użytkowych przy wprowadzeniu go do obrotu lub udostępnieniu na rynku krajowym takiego wyrobu budowlanego od dnia 1 lipca 2022 r.
Sprawdź nasz poradnik na temat importu materiałów budowlanych z Chin.
