„Jeden kraj, dwa systemy” to doktryna sformułowana na początku lat 80. XX w. przez Deng Xiaopinga. Zakłada ona istnienie w Chinach obszarów o ustroju kapitalistycznym, cieszących się bardzo szeroką autonomią, jednak wchodzących w skład Chińskiej Republiki Ludowej. Powodem tak dużych ustępstw jest chęć ponownego zjednoczenia ChRL, a termin „Jeden kraj, dwa systemy” przytaczany jest najczęściej w kwestii Hongkongu, Makau i Tajwanu.
„Jeden kraj, dwa systemy” w przypadku Hongkongu i Makau
Koncepcja „Jeden kraj, dwa systemy” została zaproponowana w 1984 r. podczas rozmów między Chinami a Wielką Brytanią odnośnie powrotu Hongkongu do Chin. Zaproponowano wtedy, że po przyłączeniu się do Chin, Hongkong pozostanie w posiadaniu szerokiej autonomii i obowiązującego systemu kapitalistycznego przez co najmniej 50 lat od daty dołączenia.
Koncepcję „Jeden kraj, dwa systemy” przedstawiono także w późniejszych rozmowach z Portugalią w sprawie Makau. Obie kolonie zostały częścią Chin jako specjalnie regiony administracyjne (SAR) odpowiednio w 1997 i 1999 roku. Co ciekawe, nadal nie wiadomo co stanie się z ww. regionami po upływie 50 lat.
Hongkong i Makau posiadają własny system prawny, sądowniczy oraz pełną autonomię gospodarczą (z własną walutą włącznie). Władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza należy do rządu lokalnego. Rząd w Pekinie odpowiada wyłącznie za obronę militarną i sprawy zagraniczne, choć i tak oba regiony występują często jako samodzielny członek w międzynarodowych organizacjach jak np. Światowa Organizacja Handlu (WTO).
Dodatkowo oba regiony zwolniono z obowiązującego na terenie całych Chin nakazu używania uproszczonego pisma chińskiego w publikacjach i języka mandaryńskiego w szkolnictwie i mediach. Mieszkańcy obu regionów posiadają również własne paszporty i używają ich o wiele częściej niż chińskich.
W Hongkongu językiem urzędowym, obok chińskiego (kantońskiego), jest angielski, a w Makau — portugalski. Systemy prawne również są wzorowane odpowiednio na systemach Wielkiej Brytanii i Portugalii.
„Jeden kraj, dwa systemy” a kwestia Tajwanu
Koncepcja „Jeden kraj, dwa systemy” w pierwotnym założeniu była stworzona jako propozycja dla Tajwanu. W odróżnieniu od propozycji złożonej dla Hongkongu i Makau, prócz zapisów o zachowaniu szerokiej autonomii i ustroju kapitalistycznego, zawierała ona zapis o możliwości dalszego posiadania przez Tajwan własnej armii. Niemniej jednak spotkała się ze znaczącym sprzeciwem tajwańskiego rządu.
Od początku XXI wieku zauważa się stopniowy spadek aktywności w promowaniu koncepcji „Jeden kraj, dwa systemy” w kwestii Tajwanu. Pozostaje ona nadal oficjalną koncepcją Pekinu, jednakże ustępuje miejsca stopniowej integracji poprzez współpracę gospodarczą i polityczną w ramach tzw. Konsensusu 1992.
Porozumienie to osiągnięto w nieoficjalnych rozmowach między Chinami a Tajwanem w 1992 roku. W myśl tego porozumienia obie strony zakładają istnienie tylko jednych Chin, ale każda reprezentuje tę jedność na swój sposób. Doktryna ta nie została również wspomniana w przyjętej w 2005 roku przez rząd chiński Ustawie Antysecesyjnej. Ogólnie rzecz biorąc, zakłada ona neutralność wobec Tajwanu, dopóki nie ogłosi on niepodległości.
Chiny a Tybet
Powszechnie uważa się, że koncepcję „Jeden kraj, dwa systemy” wzorowano na tzw. Siedemnastopunktowym porozumieniu, zawartym między Tybetem a Chinami w 1951 roku. Regulował on status Tybetu i określał warunki jego funkcjonowania w ramach Chin.
W 2005 roku Dalajlama XIV w ramach koncepcji „Jeden kraj, dwa systemy” zaproponował przyznanie szerokiego zakresu autonomii Tybetowi. Rządowe media skrytykowały ten pomysł, twierdząc, że koncepcja „Jeden kraj, dwa systemy” została stworzona z myślą o systemie kapitalistycznym, który nigdy nie funkcjonował w Tybecie.
Doktryna „Jeden kraj, dwa systemy” z pewnością była bardzo skomplikowanym przedsięwzięciem w momencie wprowadzania jej w życie. Praktyczne zastosowanie tej koncepcji i jej efekty możemy obserwować zarówno w przypadku Hongkongu, jak i Makau. Coraz częściej mówi się, że podobna koncepcja mogłaby pomóc w rozwiązaniu konfliktu izraelsko-palestyńskiego. Bardzo ciekawa wydaje się też wizja tego, jak będzie wyglądać sytuacja tych dwóch regionów po upływie ustalonych 50 lat. Hongkong ma włączyć się całkowicie do Chin w 2047 roku a Makau w roku 2049.
Zachęcamy również do sprawdzenia przygotowanego przez nas artykułu na temat kosztów życia w Hongkongu.
