List przewozowy to dokument handlowy często spotykany przy okazji importu towarów za pomocą różnych środków transportu. Umożliwia on m.in. przeprowadzenie odprawy celnej oraz wydanie ładunku właściwej osobie. Dodatkowo, stanowi dowód przekazania towaru przewoźnikowi i tym samym powierzenia mu odpowiedzialności za ładunek. Z tych powodów jest on ważnym dokumentem w transporcie międzynarodowym. W artykule opisujemy strukturę i rodzaje listów przewozowych.
Czym jest list przewozowy?
List przewozowy jest dokumentem wystawianym w związku z przyjęciem przez przewoźnika ładunku. Sporządzany jest najczęściej we współpracy nadawcy i przewoźnika. Zawiera on przede wszystkim istotne informacje o stronach transakcji przewozu (nadawcy, przewoźniku, odbiorcy), cechach ładunku i szczegółach przewozu (funkcja informacyjna). Jego sporządzenie ułatwia identyfikację ładunku, stanowi także dowód przyjęcia ładunku do przewozu, tym samym umożliwiając dochodzenie ewentualnych roszczeń (funkcja dowodowa). Co ważne, czasem dokument ten stanowi podstawę do wydania towaru odbiorcy w porcie przeznaczenia (funkcja legitymacyjna).
Przyjęło się, że list przewozowy wystawia się w czterech egzemplarzach – jeden z nich (oryginał) trafia do odbiorcy, drugi (grzbiet) pozostaje w miejscu nadania, trzeci (ceduła) służy do pokwitowania odbioru, a czwarty (wtórnik) – to kopia przeznaczona dla nadawcy.
List przewozowy jest też jednym z dokumentów wymaganych przy odprawie celnej, zarówno importowej, jak i eksportowej. Należy pamiętać, że nie zastępuje on faktury handlowej.
Zapoznaj się z dokumentami potrzebnymi przy odprawie celej.
Co powinien zawierać list przewozowy?
W zależności od rodzaju, zawartość listów przewozowych może się nieco różnić. Niektóre typy listów (np. listy CIM i CMR) mają z góry ustaloną formę, inne (np. konosament) – nie posiadają jednego wzorca. W większości przypadków wyodrębnimy jednak następujące istotne elementy listu przewozowego:
- oznaczenie przewoźnika
- oznaczenie załadowcy (nadawcy)
- oznaczenie odbiorcy
- oznaczenie pojazdu/statku
- określenie rodzaju ładunku, jego wartości pieniężnej i gabarytów (miary, wagi, objętości, liczby sztuk)
- znaki główne (umożliwiające identyfikację ładunku)
- informacje o sposobie opakowania i stanie ładunku
- informacje o miejscu załadunku i wyładunku
- oznaczenie opłat frachtowych i innych należności przewoźnika, a także sposobu i terminu ich uiszczenia
- informację o liczbie wydanych egzemplarzy listu
- instrukcje dotyczące czynności celnych
- datę i miejsce wystawienia
- podpis przewoźnika, kapitana statku lub ich przedstawicieli.
Rodzaje listów przewozowych
W zależności od zastosowanego środka transportu, listy przewozowe dzielą się na kilka podstawowych rodzajów. Są to:
- Konosament (Bill of Lading, B/L) – stosowany w transporcie morskim.
- Listy przewozowe CIM oraz SMGS – stosowane w transporcie kolejowym.
- List przewozowy AWB (Air waybill) – stosowany w transporcie lotniczym.
- List przewozowy CMR – stosowany w transporcie drogowym.
Konosament morski
Konosament to szczególny rodzaj listu przewozowego, który może stanowić papier wartościowy (podlega więc obrotowi i stanowi o prawie do posiadania i dysponowania danymi dobrami). Stosowany jest w transporcie morskim. Przewoźnik wystawia tego rodzaju dokument na zlecenie nadawcy. Jeden z egzemplarzy przesyłany jest odbiorcy, który na jego podstawie odbiera ładunek w porcie przeznaczenia.
Konosamenty dzielą się na rodzaje w zależności od kilku kryteriów. Ze względu na odbiorcę ładunku wyróżniamy:
- konosament imienny – wystawiony na imiennie podanego odbiorcę, uprawnienia można przekazać w drodze przelewu wierzytelności (inaczej cesji)
- konosament na zlecenie – wystawiony na zlecenie nadawcy lub wskazanej przez niego osoby, przy czym uprawnienia mogą być przekazane poprzez indos, czyli wskazanie osoby, na którą przenosi się własność, poświadczone podpisem
- konosament na okaziciela – wystawiony na każdą osobę, która dysponuje jego oryginałem; przekazanie uprawnień odbywa się w drodze fizycznego przekazania dokumentu, w związku z czym forma ta obarczona jest ryzykiem.
Poza wyżej wymienionymi, konosamenty dzielimy też ze względu na drogę przewozu na zwykły (sporządzany w przypadku przewozu jednym statkiem od portu załadunku do portu przeznaczenia) i przeładunkowy (w przypadku przewozu z przeładunkami). Rozróżniamy też konosamenty „czyste” i „nieczyste”, w zależności od tego, czy ładunek był uszkodzony w momencie przyjęcia do przewozu.
Zagubienie egzemplarza konosamentu jest dość problematyczne i wymaga przeprowadzenia określonych procedur w celu wydania ładunku.
Listy przewozowe CIM oraz SMGS
Listy przewozowe CIM oraz SMGS to dowody przyjęcia towaru do przewozu w międzynarodowym transporcie kolejowym. CIM wystawia się w komunikacji kolejowej z krajami Europy Zachodniej, natomiast SMGS – w transporcie do/z Europy Wschodniej, krajów byłego ZSRR i Dalekiego Wschodu. CIM składa się z pięciu egzemplarzy, natomiast SMGS – z sześciu. Sporządzane są też w innych językach – oprócz języka nadania, list przewozowy CIM należy przetłumaczyć na włoski, francuski lub niemiecki, natomiast SMGS należy sporządzić dodatkowo po rosyjsku lub chińsku.
Zasady wystawiania listu CIM reguluje Konwencja COTIF, natomiast listu SMGS – umowa SMGS 1951. Oba rodzaje Międzynarodowego Kolejowego Listu Przewozowego potwierdzają zawarcie z firmą kolejową umowy transportowej.
List przewozowy AWB
Lotniczy list przewozowy AWB to dokument, który potwierdza zawarcie umowy z przewoźnikiem lotniczym i przyjęcie ładunku do przewozu. Zobowiązuje on przewoźnika do wydania przesyłki wskazanemu w liście odbiorcy.
List AWB sporządza się w języku angielskim w 3 egzemplarzach i kilku kopiach. Według obowiązujących standardów, egzemplarz zielony należy do przewoźnika, różowy – do odbiorcy, a niebieski – do nadawcy. Na dokumencie znajduje się 11-cyfrowy numer z oznaczeniem przewoźnika (pierwsze 3 cyfry).
Lotnicze listy przewozowe dzielą się na dwie kategorie:
- HAWB (House Air Waybill) – wystawiany przez spedytora dla eksportera. Dotyczy przewozu przesyłek skonsolidowanych i zawiera ich spis. Zawiera także informacje o kosztach przewozu.
- MAWB (Master Air Waybill) – wystawiany przez przewoźnika, w tym przypadku spedytor staje się nadawcą. MAWB dotyczy przewozu przesyłek skonsolidowanych zmierzających do wspólnego miejsca przeznaczenia. Dokument ten określa warunki przewozu.
List przewozowy CMR
Międzynarodowy list przewozowy CMR to dokument potwierdzający zawarcie umowy o przewóz drogą lądową. Wystawia się go w trzech egzemplarzach w języku kraju nadania (po jednym dla nadawcy, odbiorcy i przewoźnika). Sporządza go nadawca, który odpowiada za wszelkie szkody wynikające z podania w liście nieprawidłowych informacji. Na przewoźniku spoczywa z kolei obowiązek sprawdzenia zgodności stanu towaru z danymi na liście przewozowym.
List przewozowy CMR jest dowodem zawarcia umowy przewozu w ramach Konwencji CMR. Jej postanowienia obowiązują w przypadku międzynarodowego, zarobkowego, drogowego transportu towaru między krajami, z których co najmniej jeden przystąpił do Konwencji.
W wielu przypadkach wystawienie listu przewozowego nie jest obowiązkowe. Jednakże ze względu na dowodową, legitymacyjną, instrukcyjną i informacyjną funkcję takiego dokumentu, jego sporządzenie wpływa korzystnie na sprawny przebieg przewozu ładunku.
