Koncepcja Nowego Jedwabnego Szlaku została przedstawiona przez przewodniczącego Chińskiej Republiki Ludowej, Xi Jinpinga, podczas jego wizyty w Kazachstanie w 2013 roku. Nowy Jedwabny Szlak (znany też jako Inicjatywa Pasa i Szlaku) to dla Chin możliwość dalszego rozwoju, rozszerzania strefy wpływów oraz umacniania swojej pozycji na arenie międzynarodowej. W czasach powszechnej globalizacji, New Silk Road ma też na celu zacieśnianie współpracy gospodarczej między krajami znajdującymi się na trasie. Do tej pory potwierdziło udział w tym projekcie już 138 państw. Inicjatywa ta może doprowadzić do zmiany współczesnego gospodarczego porządku międzynarodowego. Do tej pory potęga mocarstw związana była zawsze z dominacją na morskich szlakach handlowych. Chińska koncepcja opiera się natomiast na dwóch rodzajach transportu: morskim i kolejowym. Jest to projekt długoterminowy oraz stosunkowo nowy, dlatego cały czas ewoluuje, a jego skala rośnie. Na końcowe efekty też przyjdzie nam jeszcze długo czekać.
Historyczny Jedwabny Szlak
Historia Szlaku Jedwabnego sięga III wieku p.n.e. Ta trasa handlowa łączyła Chiny z Bliskim Wschodem i Europą aż do XVII wieku n.e. Szlak rozpoczynał się w ówczesnej stolicy Cesarstwa Chińskiego – Chang’an (dzisiejszy Xi’an). Przez obrzeża pustyni Takla Makan towary docierały do Azji Centralnej, a stamtąd przez Persję do Antiochii, skąd mogły być rozprowadzane na terenie Europy. Pokonanie całej starożytnej trasy zajmowało od 6 do 8 lat. Ze wschodu na zachód transportowano wówczas nie tylko jedwab, ale także herbatę, przyprawy, wyroby ceramiczne, jadeit, papier i inne towary. Natomiast z zachodu na wschód przewożono między innymi złoto, perfumy, biżuterię, wino i rośliny uprawne. Jedwabny Szlak pozwalał także na wymianę idei i osiągnięć ówczesnej nauki między społeczeństwami. Dzięki temu oddalone od siebie o tysiące kilometrów kultury mogły na siebie oddziaływać i się wzajemnie przenikać.
Trasa kolejowa i trasa morska w ramach Inicjatywy Pasa i Szlaku
Współczesna sieć powiązań nawiązuje do historycznego Jedwabnego Szlaku. W kontekście projektu można spotkać się z określeniami takimi jak „Jeden Pas i Jedna Droga” (ang. „One Belt One Road”), „Inicjatywa Pasa i Szlaku” (ang. „The Belt and Road Initiative”) lub Nowy Jedwabny Szlak (ang. „New Silk Road”).
Nowy Jedwabny Szlak nie ma być jedną drogą, lecz całą siecią tras. Lądowy „Pas” ma łączyć Chiny z Azją Centralną i Europą. Natomiast morska „Droga” to połączenie Dalekiego Wschodu z Bliskim Wschodem i Afryką. Strategia tworzenia szlaku zakłada budowę nowych szlaków komunikacyjnych i handlowych oraz inwestycje infrastrukturalne w państwach znajdujących się wzdłuż trasy.
Rozbudowa tras kolejowych związana jest z upowszechnieniem się zakupów przez internet. Nowy Jedwabny Szlak ma stworzyć możliwości, by towary z dowolnego miejsca mogły dotrzeć na inny kontynent w ciągu kilkunastu – a nawet kilku – dni. Głównym celem inicjatywy Jednego Pasa i Jednej Drogi jest poszukiwanie jak najbardziej efektywnych sposobów przewozu towarów między kontynentami. Aktualnie większość transportu towarów na trasie Chiny–Europa odbywa się drogą morską, co zajmuje ponad miesiąc. New Silk Road ułatwi przewóz towarów poprzez skrócenie tego okresu. Transport kolejowy zapewnia przebycie trasy Chiny–Europa w dwa tygodnie, a w dodatku jest znacznie tańszy niż najszybszy transport lotniczy. Trasy morska i lądowa Nowego Jedwabnego Szlaku nie mają stanowić dla siebie konkurencji, a wzajemnie się uzupełniać.
Nowy Jedwabny Szlak – mapa
Budowa Nowego Jedwabnego Szlaku – wyzwania
Inicjatywa Pasa i Szlaku to projekt, w którym udział jest otwarty dla wszystkich chętnych, zarówno państw i regionów, jak i instytucji. Jego głównym zamierzeniem jest świadome kształtowanie międzynarodowych stosunków gospodarczych. Chiny są pomysłodawcą Jednego Pasa i Jednej Drogi, ale jest to przedsięwzięcie, które ma być realizowane wspólnie przez wszystkich uczestników. Władze chińskie opracowały projekt wizji i działań w sprawie wspólnego budowania pasa ekonomicznego wzdłuż Szlaku Jedwabnego oraz Morskiego Szlaku Jedwabnego XXI wieku, jednocześnie podkreślając otwarty charakter projektu i zapraszając wszystkich zainteresowanych do podejmowania działań w celu wspólnej realizacji wizji.
Najważniejszym zadaniem państw położonych wzdłuż szlaku jest współpraca w obszarze inwestycji i handlu. Wiąże się to z koniecznością wprowadzenia ułatwień w tym zakresie i zniesienia ewentualnych barier. Uczestnicy projektu muszą współpracować w celu połączenia brakujących elementów szlaku poprzez inwestycje infrastrukturalne, koordynację usług transportowych i likwidowanie procedur spowalniających przewóz towarów. W tym kontekście mówi się o tworzeniu udogodnień w postaci stref ekonomicznych lub ulg podatkowych, które zachęciłyby do inwestycji na trasie Pasa i Szlaku.
Nowy Jedwabny Szlak ma stanowić alternatywę dla Stanów Zjednoczonych, które aktualnie dominują na morzach i w handlu z Europą. Można się zatem spodziewać, że USA nie będzie bezczynnie przyglądać się działaniom Chińskiej Republiki Ludowej prowadzącym do światowej hegemonii. Stany Zjednoczone już nałożyły sankcje gospodarcze na produkty z Chin, na co Chiny ogłosiły plan, odpowiadający im tym samym.
Nowy Jedwabny Szlak – skutki dla Chin
Projekt trasy kolejowej ma na celu umocnienie kontaktów handlowych między Chinami a Europą. W tej chwili Chiny są największym eksporterem na świecie, a produkcja w tym kraju stanowi ponad ¼ produkcji światowej. Chiny od lat budują swoją pozycję światowego mocarstwa, a projekt Jeden Pas i Jedna Droga ma ją umocnić. Nowy Jedwabny Szlak to koncepcja, z którą wiążą się aktualnie wszystkie działania Chin mające na celu budowę relacji międzynarodowych. Inicjatywa opiera się na współpracy przynoszącej wzajemne korzyści dla wszystkich członków zaangażowanych w jej realizowanie. Można się jednak spodziewać, że to Chiny najbardziej na niej skorzystają. Inicjatywa Pasa i Szlaku to dla Pekinu przede wszystkim ważne narzędzie w dyplomacji. Pomaga budować pozytywny wizerunek Chin jako państwa, które jest otwarte, chętne do współpracy i udzielania pomocy.
Projekt Nowego Jedwabnego Szlaku opiera się na realizacji długoterminowych celów. Dla Chin oznacza to nie tylko umocnienie swojej pozycji na arenie międzynarodowej, ale również zrównoważony rozwój kraju. W ramach inicjatywy OBOR zacofane zachodnie prowincje Chin mają zostać włączone do tras szybkich kolei. Pozwoli to na gospodarcze ożywienie tych terenów. Fabryki budowane w zachodnich chińskich prowincjach przyczynią się do skrócenia czasu przewozu towarów do krajów położonych wzdłuż szlaku.
Nowy Jedwabny Szlak – szanse dla państw uczestniczących w projekcie
The Belt and Road Initiative to ogromne przedsięwzięcie, którego realizacja będzie korzystna dla wszystkich uczestników projektu. To impuls dla rozwoju gospodarczego wszystkich regionów położonych wzdłuż trasy. Budowa nowych dróg transportowych z pewnością przyczyni się do ułatwienia wymiany handlowej i ożywienia współpracy gospodarczej między krajami i regionami szlaku. Uczestnicy projektu spodziewają się zwiększenia inwestycji, konsumpcji i popytu globalnego, co doprowadzić ma do pojawienia się nowych możliwości na rynku pracy. Inicjatywa Jeden Pas i Jedna Droga dąży także do integracji strategii rozwoju państw położonych na trasie. Niczym historyczny Jedwabny Szlak, nowa trasa przyczyniać ma się zarówno do międzynarodowej wymiany handlowej, jak i wymiany kulturalnej. Projekt realizowany ma być na zasadzie wzajemnego uczenia się od siebie państw i kultur.
Jeśli projekt Nowego Jedwabnego Szlaku zostanie z powodzeniem zrealizowany, w dalszej perspektywie można mówić też o zmianie dotychczasowego politycznego i ekonomicznego ładu światowego. Budowa infrastruktury oraz międzynarodowe inwestycje to też duża szansa dla krajów rozwijających się. Inicjatywa wzmocni również Rosję, która jest ważnym partnerem Chin i przez którą przebiega trasa kolejowa New Silk Road. Dzięki wprowadzaniu ułatwień w transporcie, mogą także zniknąć dotychczasowe problemy wynikające z przepisów dotyczących tranzytu towarów na terytorium Rosji.
Nowy Jedwabny Szlak – Polska w projekcie Pasa i Szlaku
Ze względu na położenie geograficzne Polski, nasz kraj ma szansę stać się ważnym punktem na trasie kolejowej Jednego Pasa i Jednej Drogi, co jest dla nas wielką szansą na rozwój handlu i infrastruktury. Kazachstan, Rosja i Białoruś tworzą unię celną w ramach Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej, dlatego towary przewożone z Chin do Unii Europejskiej przybywając do Polski przekraczają tylko dwie granice celne. Nasz kraj może zatem stać się dla Chin bramą do Europy. Tutaj towary przekraczałyby granicę celną i następnie były rozprowadzane do innych państw europejskich. Mamy szansę na wzrost znaczenia na arenie międzynarodowej, a także na rozwój infrastruktury dzięki inwestycjom chińskim oraz środkom z Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych. Polska jest również największym krajem europejskim wchodzącym w skład grupy 16+1, czyli inicjatywy współpracy Chin z Europą Środkowo-Wschodnią.
Nowy Jedwabny Szlak tworzy dużo nowych możliwości w zakresie wymiany handlowej. To duża szansa dla importerów sprowadzających produkty z Chin, dzięki zwiększeniu możliwości transportu towarów. Na realizacji Inicjatywy Pasa i Szlaku skorzystają też przedsiębiorcy, którzy zdecydują się na eksport towarów. Aktualnie ilość produktów importowanych z Chin nieporównywalnie przeważa nad ilością towarów eksportowanych do Państwa Środka. Aby realizacja Inicjatywy Pasa i Szlaku przynosiła jak największe korzyści, handel musi iść w dwie strony, a wagony kolejowe wracać do Chin załadowane. Szybkość transportu kolejowego otwiera możliwości dla eksportu produktów żywnościowych. Można tu myśleć o ekspansji polskich towarów nie tylko na rynek chiński, ale także na rynki państw ASEAN-u lub innych krajów azjatyckich. Można spodziewać się, że o rynek chiński rywalizować będzie większość krajów uczestniczących w projekcie. Będzie to wyzwanie dla polskich producentów, by ich towary stawały się coraz bardziej innowacyjne i konkurencyjne.
