Podczas importu towarów z Chin wielu importerom sprawia problem poprawne zrozumienie wszystkich wymaganych dokumentów importowych. Jednym z najważniejszych dokumentów w transporcie morskim jest konosament morski, czyli morski list przewozowy. Dokument ten, zwany też Bill of Lading („Bi-elka”, B/L) potwierdza odbiór określonego ładunku na statek oraz daje prawo na rozporządzanie tymże ładunkiem.
Co to jest konosament morski (Bill of Lading)?
Konosament (Bill of Lading, B/L, BoL) jako dokument umożliwiający odebranie ładunku, najczęściej nie płynie statkiem wraz z towarem. Kodeks Morski definiuje jako „dowód przyjęcia ładunku w nim oznaczonego na statek w celu przewozu i jest dokumentem legitymującym do dysponowania tym ładunkiem i do jego odbioru”. Konosament nie jest umową przewozu towarów, tylko potwierdzeniem przejęcia towaru przez przewoźnika.
Transport morski z użyciem konosamentu morskiego:
- Konosament morski wystawiany jest przez spedytora, armatora lub w jego imieniu przez np. kapitana statku.
- Po wystawieniu konosamentu powinien on zostać przesłany do załadowcy.
- Załadowca, po uregulowaniu należności z odbiorcą, powinien niezwłocznie przesłać mu dokument.
- Odbiorca zanosi konosament do biura spedytora w porcie docelowym. Spedytor kontaktuje się z armatorem i dopiero wtedy może wydać towar.
Warto dodać, że konosament uważa się za papier wartościowy, ponieważ na jego podstawie istnieje możliwość przeniesienia prawa własności do towaru. Każdy, kto przedstawi ten dokument w celu podróży kontenera, może przejąć towar w nim zawarty. Teoretycznie towar może odebrać także osoba, która w niewłaściwy sposób doszła w posiadanie konosamentu. Oznacza to również, iż w przypadku jego zagubienia, wydanie towaru zostanie wstrzymane przez przewoźnika do momentu dostarczenia oryginałów konosamentu. Dlatego nie ma możliwości wydania duplikatu konosamentu. Konosament morski jest jednym z dokumentów potrzebnych do dokonania odprawy celnej.
Co musi zawierać konosament morski?
W konosamencie powinny się znajdować między innymi:
- dane nadawcy/załadowcy (shipper);
- dane odbiorcy ładunku (consignee);
- adres awizacji, pod który wysłane zostanie zawiadomienie o końcu podróży towaru (notify address);
- miejsce odbioru towaru (place of receipt);
- port załadunku (port of loading) oraz wyładunku (port of discharge);
- waga oraz wymiary (weight/measurements);
- opis ładunku (description of goods);
- liczba i rodzaj przesyłek (number and kind of packages).
Opcjonalnie umieścić można informację u samego dołu: FREIGHT COLLECT (koszty transportu ponosi odbiorca) albo FREIGHT PREPAID (koszty ponosi załadowca).
Na drugiej stronie konosamentu, czyli rewersie, powinny pojawić się tzw. warunki konosamentowe. Określają one m. in odpowiedzialność przewoźnika, procedury i sposób postępowania z towarem oraz odpowiedzialność załadowcy. Zapoznanie się z nimi zmniejszy ryzyko pojawienia się nieporozumień między zaangażowanymi stronami.
Jak wystawia się konosament?
Konosament zwykle wystawia się:
- imiennie na określonego odbiorcę (straight bill of lading, bill of lading to a specified /named person);
- na zlecenie załadowcy albo na osobę wskazaną przez niego (order bill of lading);
- na okaziciela (bearer bill of lading), co oznacza, że towar będzie mogła odebrać każda osoba, która okaże oryginał konosamentu.
Warto wspomnieć, iż konosament wystawia się w kilku egzemplarzach (3) i każdy z nich jest oryginałem. Oprócz oryginałów sporządza się również kopie, które nie upoważniają do dysponowania ładunkiem, lecz służą do użytku wewnętrznego importerów i eksporterów. Ilość kopii nie jest z góry ustalona, ale zwykle tworzy się ich około sześciu. Do odbioru towaru wystarczy okazanie 2/3 oryginalnych konosamentów.
Czasem zdarza się również, iż załadowca, po uregulowaniu zależności za towar, może przesłać odbiorcy dokument zwany SeaWayBill lub Express Bill of Lading, zamiast wydruków oryginału Bill of Lading. Dokument ten jest konosamentem, który nie musi być drukowany, przesyłany i deponowany u przewoźnika w porcie przeznaczenia, a na jego podstawie kontener zostaje natychmiastowo wydany odbiorcy. Występuje on głównie w formie elektronicznej (plik PDF).
Typy konosamentów morskich
Rozróżnia się kilka rodzajów konosamentów:
- konosament zwykły, wystawiany przy przewozie ładunku jednym statkiem bezpośrednio z portu załadowania do portu przeznaczenia;
- konosament bezpośredni, który obejmuje przewóz ładunku z portu załadowania do portu przeznaczenia. Podczas transportu następuje przeładunek w jednym porcie lub więcej, dlatego następuje zmiana armatorów;
- konosament przewozu kombinowanego wystawiany przez armatora występującego w roli operatora przewozów multimodalnych CTO (Combined Transport Operator). Mimo tego, że przewóz odbywa się za pomocą różnych środków transportu, armator ponosi odpowiedzialność za ładunek na każdym jego etapie;
- konosament FIATA wystawiany przez spedytora pełniącego rolę operatora przewozów multimodalnych MTO (Multimodal Transport Operator). Spedytor ponosi odpowiedzialność za utratę lub uszkodzenia ładunku na całej trasie przewozu.
Konosament spedytorski a armatorski
Rozróżnia się także konosamentu ze względu na ich wydawcę:
- Master Bill of Lading oznacza konosament wystawiony bezpośrednio przez armatora;
- House Bill of Lading to konosament wydany przez spedytora.
Konosament brudny i czysty
Rodzaje konosamentów ze względu na podanie klauzul o ilości i widocznym stanie ładunku:
- czysty konosament (clean B/L) – nie zawiera żadnych klauzul restrykcyjnych czy specjalnych od armatora;
- brudny konosament (dirty B/L) – występują na nim zapiski/uwagi armatora.
Konosament morski – telex release
Bardzo podobną metodą są tzw. zwolnienia teleksowe, czyli Telex Release, których nie trzeba drukować. Polegają one na tym, że po uregulowaniu należności od odbiorcy, załadowca informuje przewoźnika, aby ten skontaktował się ze swoim biurem w porcie przeznaczenia towaru, a następnie wydał odbiorcy kontener na podstawie jego dyspozycji. Jest to jednak możliwe tylko w przypadku, gdy konosamenty nie zostały jeszcze wydrukowane i wydane eksporterowi. Jeśli już tego dokonano, należy zwrócić je do przewoźnika/spedytora i dopiero wtedy można wydać dyspozycję Telex Release. Jest to najbezpieczniejsza wersja konosamentu morskiego.
