Przepisy Unii Europejskiej określają, których towarów nie wolno przywozić na teren UE lub można przywozić, lecz tylko w ograniczonym zakresie. Wwożenie roślin na teren Unii (z wyjątkami) jest możliwe tylko w przypadku posiadania świadectwa fitosanitarnego. Ma to na celu ochronę europejskich ekosystemów oraz lokalnych upraw rolniczych przed szkodnikami oraz chorobami roślin. Przedstawimy, kto wydaje świadectwo fitosanitarne oraz jak złożyć o niego wniosek.
Świadectwo fitosanitarne
Świadectwo fitosanitarne stosowane jest do roślin oraz produktów roślinnych (owoców, warzyw, nasion oraz kwiatów). Wymagane jest w przypadku eksportu lub reeksportu takich artykułów. Nie jest ono potrzebne, przemieszczając taki towar z jednego kraju członkowskiego Unii Europejskiej do innego oraz Szwajcarii.
Dokument ten potwierdza stan zdrowotności artykułów roślinnych, z uwzględnieniem przepisów państw docelowych. Dlatego, wystawienie świadectwa zależne jest od wymagań fitosanitarnych w kraju przeznaczenia przesyłki.
W przypadku importu do UE, świadectwo fitosanitarne nie jest wymagane przy wwożeniu daktyli, ananasów, durianów, kokosów i bananów. Komisja Europejska wydała także rozporządzenie dotyczące tymczasowego zakazu wwożenia niektórych przedmiotów (2018/2019). Kontrolę przedmiotów przeprowadzają inspektorzy Oddziałów Granicznych Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej.
Podstawą prawną do m.in. świadectwa fitosanitarnego są przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych związanych z importem z krajów trzecich.
Jakie towary są poddawane kontroli fitosanitarnej?
Wymagania dotyczące kontroli fitosanitarnej zależą od przepisów państwa tranzytowego oraz docelowego. Przykłady przedmiotów, które muszą przejść kontrolę to:
- nasiona
- sadzonki drzew i krzewów
- cięte kwiaty
- liście
- świeże warzywa i owoce
- suszone warzywa i owoce
- wyroby z drewna
- ziarna zbóż
- ziemia
- podłoża uprawowe
- środki transportu.
Jedną z implikacji przepisów fitosanitarnych jest wymóg fumigacji palet.
Szkody środowiskowe
Jeżeli obcy organizm pojawi się w ekosystemach nie odpornych na jego negatywne odziaływanie, skutkuje to:
- użyciem środków przeciw szkodnikom i chorobom, tj. wykonywaniem zabiegów agrotechnicznych oraz chemicznych, co w konsekwencji podnosi koszty produkcji produktów rolnych
- stratami w plonach poprzez ich całkowite zniszczenie lub obniżenie jakości produktów
- ograniczonym dostępem do krajowych produktów roślinnych w krajach, gdzie szkodniki te nie występują.
Powyższe powody wskazują, dlaczego tak ważne jest respektowanie przepisów fitosanitarnych.
Eksport roślin i produktów roślinnych
Kontroli fitosanitarnej poddawany jest tylko ten asortyment, który został zawarty w przepisach państwa ich przeznaczenia lub państwa, przez które będzie przewożony tranzytem (wykaz państw).
Dokument wydawany jest przez urzędową służbę ochrony roślin państwa pochodzenia. W przypadku eksportu takich produktów do krajów trzecich, należy wnioskować o wydanie świadectwa fitosanitarnego do właściwego wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa (interaktywna mapa Polski). Uzyskanie dokumentu będzie świadczyło o tym, że dane produkty roślinne oraz podmioty pracujące przy nich spełniają wymagania importowe państwa trzeciego. Czas od złożenia wniosku do otrzymania świadectwa zależy od okresu przeznaczonego na przeprowadzenie wymaganych badań oraz zakresu kontroli.
Uzyskanie świadectwa fitosanitarnego
Przedstawimy proces uzyskania świadectwa fitosanitarnego.
1. Złożenie wniosku o świadectwo sanitarne
Warto na początku podkreślić, że podmioty, które wnioskują o wydanie świadectwa fitosanitarnego w celach eksportowych/reeksportowych do krajów trzecich (tj. poza UE), muszą być wpisane do urzędowego rejestru podmiotów profesjonalnych. Wymóg dotyczy tylko wywozu zarobkowego. Po wpisaniu do rejestru na podstawie wniosku do wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa, eksporter otrzymuje numer identyfikacyjny, który wykorzystuje przy ubieganiu się o świadectwo fitosanitarne.
Wniosek o wydanie świadectwa fitosanitarnego lub świadectwa fitosanitarnego dla reeksportu do WIORIN należy złożyć w takim terminie, aby wojewódzki inspektor ochrony roślin i nasiennictwa był w stanie przeprowadzić czynności kontrolne i wydać świadectwo fitosanitarne dla roślin, produktów roślinne lub przedmiotów, odnosząc się do wymagań państwa trzeciego (państwa docelowego/tranzytowego).
Jeśli inspektor stwierdzi niekompletność dokumentów, wnioskodawca ma tydzień na dopełnienie braków od dnia otrzymania wezwania.
Opłata za wydanie świadectwa fitosanitarnego wynosi 20 zł. Opłatę należy uiścić w urzędzie miasta lub gminy, właściwego dla tej dla siedziby wojewódzkiego inspektoratu ochrony roślin i nasiennictwa, gdzie został złożony wniosek o świadectwo fitosanitarne.
Dokumenty, które należy złożyć (jeżeli wymagane):
- wniosek o wydanie świadectwa fitosanitarnego
- dokumenty potwierdzające przeprowadzenie zabiegów oczyszczania lub odkażania
- pozwolenie importowe dla roślin, produktów lub przedmiotów roślinnych
- zaświadczenie potwierdzające spełnienie wymagań importowych państwa trzeciego dotyczących miejsca uprawy lub wytwarzania roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów
- świadectwo fitosanitarne państwa pochodzenia w przypadku reeksportu
- paszport roślin
- dowód zapłacenia opłaty skarbowej
- pełnomocnictwo w sprawach administracyjnych (jeśli dotyczy)
- dowód zapłacenia opłaty skarbowej za pełnomocnictwo (jeśli dotyczy).
Co zawiera wniosek o wydanie świadectwa?
Wniosek zawiera:
- nazwę (imię i nazwisko, nazwę firmy), NIP oraz adres wnioskodawcy
- nazwę (imię i nazwisko, nazwę firmy), NIP oraz adres nadawcy
- nazwę (imię i nazwisko, nazwę firmy) oraz adres odbiorcy towaru
- nazwę państwa przeznaczenia towaru i/lub nazwy państw/-a tranzytowych
- miejsce pochodzenia towaru
- nazwę towaru i jego ilość, ilość i rodzaj opakowań
- informacje o znakach rozpoznawczych opakowań
- deklarację dotyczącą środka transportu
- deklarację dotyczącą miejsca wwozu do państwa przeznaczenia towaru (miejsce przekroczenia granicy państwa przeznaczenia)
- informacje o przeprowadzonych zabiegach (odkażanie, fumigacja, zabiegi termiczne)
- dane ewentualnego pełnomocnika.
Towar przeznaczony do eksportu powinien być:
- odpowiednio oznakowany
- wydzielony z całości posiadanego towaru
- tak zapakowany, by możliwe było przeprowadzenie kontroli przez pracowników Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa
- przewożony w czystym/dezynfekowanym środku transportu.
Wniosek składa się we właściwym Wojewódzkim Inspektoriacie Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
2. Przeprowadzenie kontroli fitosanitarnej
Kontrola polega na stwierdzeniu, czy określone rośliny lub produkty i przedmioty roślinne spełniają wymagania fitosanitarne przyjęte w kraju docelowym/tranzytowym. Kontroli polegają także opakowania. W zależności od przepisów krajów trzecich, mogą zostać wykonane usługi dodatkowe. Opłaty za dodatkowe czynności mogą wynosić nawet powyżej tysiąca złotych. Jeśli towar stanowi niewielkie ryzyko fitosanitarne, kontrola ograniczona jest do podstawowej metody, czyli oceny wizualnej artykułów.
Badania przeprowadzane są w miejscu produkcji lub składowania towarów.
Jeśli towar eksportowany jest do Rosji, na środek transportu lub opakowania po załadunku towaru nałożone zostają plomby.
3. Wydanie świadectwa fitosanitarnego
Jeśli podczas badań nie zostaną wykryte organizmy szkodliwe, a produkty roślinne oraz podmioty mające z nimi dotychczas do czynienia spełniają wymagania importowe państwa trzeciego, świadectwo zostanie przyznane. Dokument jest wydawany w jednym egzemplarzu.
Zniszczenie plomby lub zmiana składu przesyłki może skutkować utratą ważności świadectwa fitosanitarnego.
Wzory świadectw fitosanitarnych
Wzory świadectw fitosanitarnych dla roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów wyprowadzanych z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do państw trzecich, ustalone zostały w odpowiednim rozporządzeniu (Dz. U. nr 99 poz. 830).
Świadectwo sanitarne – podstawy prawne
Aby obeznać się z informacjami u źródła, zapoznaj się z poniższymi aktami prawnymi:
- ustawa o ochronie roślin przed agrofagami (Dz.U. 2020 poz. 424)
- rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie stawek opłat pobieranych przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa za przeprowadzanie kontroli urzędowych, wykonywanie innych czynności urzędowych oraz świadczenie usług w zakresie ochrony roślin przed agrofagami (Dz.U. 2020 poz. 1771)
- rozporządzenie Ministra i Rozwoju Wsi w sprawie roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów wyprowadzanych z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do Federacji Rosyjskiej (Dz.U. 2008 nr 144 poz. 910).
