CBAM – unijny mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji

Od 1 października 2023 r. w życie weszły zasady dotyczące importu wyrobów stalowych, aluminiowych i nie tylko. Zaimplementowany unijny mechanizm CBAM ma na celu m.in. zachęcać do czystszej produkcji przemysłowej w krajach spoza UE. Z jakimi obowiązkami importerów wiąże się CBAM?

CBAM – co to jest?

Mechanizm CBAM, czyli dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂ (Carbon Border Adjustment Mechanism), to odpowiedź Unii Europejskiej na “ucieczkę emisji”. “Ucieczka emisji” to zjawisko przeniesienia sektorów emitujących gazy cieplarniane poza UE w celu uniknięcia ostrzejszych norm. Mechanizm wynikający z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 oraz rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2023/1773 nakłada obowiązek sprawozdawczy i opłatę węglową na import niektórych towarów spoza UE.

Pełne wdrożenie CBAM będzie trwać do 2034 r. Importerzy będą musieli składać sprawozdania dot. importu towarów CBAM. Od 2026 r., oprócz obowiązku składania deklaracji, będzie obowiązywał obowiązek wykupywania certyfikatów CO₂ na wspólnej centralnej platformie upoważnionym zgłaszającym CBAM. Certyfikat ten będzie w formacie elektronicznym i odpowiadał jednej tonie ekwiwalentu dwutlenku węgla emisji wbudowanych związanych z towarami CBAM.

Czy moje towary są objęte CBAM?

To, czy mechanizm CBAM Ciebie dotyczy zależy od tego, co importujesz. CBAM obejmuje kilkadziesiąt pozycji według kodu celnego. Obowiązek swojej sprawozdawczości możesz sprawdzić, wypełniając ankietę CBAM.

Towary objęte CBAM

Mechanizm CBAM obejmuje towary importowane na teren UE (poszerzony o Szwajcarię, Lichtenstein, Norwegię i Islandię) z energochłonnych gałęzi przemysłu:

• żelazo, stal i wyroby stalowe, w tym np. rury stalowe
• nawozy sztuczne i produkty azotowe
• aluminium
• wodór
• cement
• energia elektryczna.

Jeśli importujesz powyższe produkty, wykorzystujesz je jako surowce w uszlachetnianiu czynnym i wprowadzasz do obrotu wyroby zawierające takie surowce, mechanizm CBAM Ciebie dotyczy.

Konsekwencjami braku lub niewłaściwego raportowania CBAM będą kary finansowe.

Wyjątki od CBAM

Towary, których dotyczą niektóre z procedur (przesyłki powracające, a także o wartości mniejszej niż 150 euro), nie są objęte mechanizmem CBAM i obowiązkiem sprawozdawczości.

Unijny podatek węglowy

Na produkty pochodzące z krajów o bardziej liberalnych przepisach dotyczących emisji CO₂ nakładany jest podatek podwyższający ich koszt. Co więcej wprowadzenie CBAM jest związane z wycofywaniem unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS).

Jak zostaną wykorzystane środki z unijnej opłaty węglowej?

Dochody z CBAM będą nowym źródłem finansowania dla budżetu UE. Fundusze mają wspomóc kraje najsłabiej rozwinięte w dekarbonizacji ich przemysłu wytwórczego.

Kto ponosi unijną opłatę węglową?

Importerzy składają raporty nt. śladu węglowego produktów CBAM, a od 2026 r. uiszczają unijny podatek węglowy, czyli różnicę między opłatą za emisje dwutlenku węgla zapłaconą w kraju produkcji a ceną uprawnień do emisji CO₂ w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji UE.

Aby móc dopełnić obowiązków, podmioty muszą starać się o otrzymanie statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM i uzyskanie numeru rachunku CBAM. Status upoważnionego zgłaszającego CBAM importer unijny może uzyskać na wniosek lub wyznaczyć do tego pośredniego przedstawiciela celnego. Jeśli importer jest nieunijny, status ten powinien uzyskać jego pośredni przedstawiciel celny.

Rejestr CBAM

Uruchomiony od 1 stycznia 2025 r. elektroniczny rejestr CBAM będzie zawierał dane upoważnionych zgłaszających CBAM oraz posiadanych przez nich certyfikatów CBAM. Informacje te będą udostępniane organom celnym i podatkowym automatycznie.

Rejestr CBAM będzie zawierał informacje na temat każdego upoważnionego zgłaszającego, m.in.:

• imię i nazwisko lub nazwę, adres oraz dane kontaktowe upoważnionego zgłaszającego CBAM
• numer rachunku CBAM
• numer EORI upoważnionego zgłaszającego CBAM
• numer identyfikacyjny, cenę sprzedaży, datę sprzedaży, datę umorzenia, odkupu lub anulowania certyfikatów CBAM w odniesieniu do każdego upoważnionego zgłaszającego CBAM.

Kiedy trzeba raportować ślad węglowy? Obowiązek sprawozdawczy śladu węglowego

W okresie przejściowym (od 1 października 2023 r., do 31 grudnia 2025 r.) importerzy wyrobów objętych CBAM muszą składać raporty co kwartał za kwartał poprzedni. Zgłaszane są bezpośrednie i pośrednie emisje z towarów importowanych, a także ceny emisji dwutlenku węgla zapłacone za granicą.

Dopiero od 2026 r. importerzy będą musieli uiszczać podatek za ślad węglowy do Unii Europejskiej.

Jak składać raport w ramach CBAM?

Dane, jakie należy podać w sprawozdaniu CBAM, to m.in.:

• całkowita ilość każdego rodzaju towarów
• rzeczywisty całkowity poziom emisji wbudowanych
• całkowite emisje pośrednie
• wysokość opłaty emisyjnej należnej w państwie pochodzenia za emisje wbudowane w towary przywożone, z uwzględnieniem rabatów lub innej dostępnej formy rekompensaty.

Jeśli importujesz konkretne wyroby między 1 października a 31 grudnia 2023 r., musisz złożyć sprawozdanie do końca stycznia 2024 r. Analogicznie raporty można składać za miniony kwartał do końca miesiąca następującego po tym kwartale.

Uwaga: ze względu na występujące trudności z wypełnieniem obowiązku raportowania CBAM, możliwe jest wnioskowanie o opóźnienie złożenia sprawozdania (request delayed submission) w rejestrze przejściowym o 30 dni. Organy krajowe nie powinny nakładać kar z tego tytułu.

CBAM a zgłoszenie celne SAD

Od 1 października 2023 r. w przypadku przywozu towarów objętych CBAM obowiązkiem jest podawanie w zgłoszeniach celnych, w drugiej części pola 37, kodu uszczegóławiającego procedurę 2C2. Spowoduje to, że w komunikatach zwalniających towar do procedury celnej w AIS/IMPORT (PZC/ZC299) pojawi się adnotacja przypominająca o obowiązku sprawozdawczym. Jeśli stosuje się procedurę uproszczoną, adnotacja ta pojawi się w komunikatach kończących obsługę zgłoszenia uzupełniającego (UZP).

Coroczna deklaracja CBAM

Każdy upoważniony zgłaszający CBAM będzie zobowiązany (po raz pierwszy w roku 2027 na rok 2026) do prowadzenia ewidencji i składania deklaracji CBAM za poprzedni rok kalendarzowy. Deklaracje za rok poprzedni składa się poprzez rejestr CBAM do 31 maja następnego roku.

Do złożenia deklaracji CBAM należy przygotować następujące informacje:

• całkowity poziom emisji wbudowanych związanych z przywiezionymi towarami (wyrażoną w tonach emisji ekwiwalentu dwutlenku węgla na MWh energii elektrycznej lub w tonach emisji ekwiwalentu dwutlenku węgla na tonę każdego rodzaju towarów – w przypadku innych towarów)
• całkowitą ilość poszczególnych rodzajów towarów przywiezionych w poprzednim roku kalendarzowym (wyrażoną w MWh w przypadku energii elektrycznej i w tonach w przypadku innych towarów)
• całkowitą liczbę certyfikatów CBAM, które mają zostać przekazane do umorzenia – odpowiadającą całkowitej wielkości emisji wbudowanych – po dokonaniu redukcji z tytułu opłaty emisyjnej uiszczonej w państwie pochodzenia oraz dostosowania niezbędnego, by odzwierciedlić zakres, w jakim uprawnienia w ramach EU ETS są przydzielane bezpłatnie
• a także kopie sprawozdań z weryfikacji wydanych przez akredytowanego weryfikatora.

Należy zaznaczyć, że reguły dot. wypełniania obowiązków w ramach CBAM mogą zostać doprecyzowane poprzez akty wykonawcze, dlatego zachęcamy do obserwowania oficjalnych kanałów. Przydatne do raportowania produktów w ramach CBAM są dokumenty:

• instrukcja dla importerów: Guidance document on CBAM installations for importers of goods into the EU
• szablon Excel do wymiany danych z producentami: CBAM communication template for installations.

Chcesz się dowiedzieć więcej na temat CBAM? Przyjdź na nasze szkolenie importowe, podczas którego poruszamy ten temat, a w pakiecie dostaniesz kompleksowy ebook „Poradnik CBAM dla importerów”.