Od połowy 2023 roku w Unii Europejskiej obowiązuje dyrektywa plastikowa (2019/904) w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (SUPD). W Polsce przepisy dyrektywy wdraża ustawa o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw. Ustawa antyplastikowa SUP ustanawia dodatkowe obowiązki dla niektórych firm w Polsce, w tym dla importerów i oznacza, że z półek znikną niektóre produkty jednorazowe. Omawiamy te aspekty poniżej.
Czym jest ustawa antyplastikowa SUP?
Ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw transponuje przepisy i wymagania zawarte w dyrektywie dotyczącej ograniczenia używania niektórych produktów plastikowych (Single-Use Plastic Directive, SUPD) na terytorium Polski.
Sprawdź nasze opracowanie dyrektywy plastikowej 2019/904 (SUPD).
Wraz z ustawą antyplastikową funkcjonują poniższe rozporządzenia MKiŚ:
- Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 9 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłat produktowych dla poszczególnych rodzajów opakowań
- Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 9 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłaty na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych
- Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 7 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami.
Co zawiera ustawa implementująca dyrektywę plastikową?
Przepisy, które zostały zawarte w uchwalonej ustawie dotyczące dyrektywy UE 2019/604 ustanawiają:
- zakaz wprowadzania do obiegu i sprzedaży niektórych produktów (m.in. balony mocowane na plastikowych patykach, produkty z polistyrenu ekspandowanego)
- zakres odpowiedzialności producentów za gospodarkę odpadami związanych z produktami jednorazowego użytku
- system rozszerzonej odpowiedzialności producentów (EPR) dla konkretnych rodzajów produktów
- cele i harmonogram redukcji zużycia plastiku oraz recyklingu w oparciu o wytyczne zawarte w dyrektywie SUP
- wymagania dotyczące etykietowania produktów jednorazowego użytku w celu zapewnienia informacji konsumentom na temat ich wpływu na środowisko oraz sposobów postępowania z odpadami
- obowiązek producentów określonych produktów do prowadzenia działań na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia środowiska przez plastik, w tym działań edukacyjnych i promocyjnych.
Kim jest przedsiębiorca wg. przepisów dotyczących SUP?
Przedsiębiorca objęty przepisami SUP to podmiot, który importuje produkty, dokonuje wewnątrzwspólnotowego nabycia produktów lub wytwarza produkty i wprowadza je do obrotu (rozumiane jako pierwsze dostarczanie produktu), pod własnym oznaczeniem rozumianym jako znak towarowy.
Ustawa w sprawie produktów jednorazowych – najważniejsze zmiany
Zmiana ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców
Znowelizowana ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej przewiduje między innymi zakaz wprowadzania do obrotu produktów takich jak:
- patyczki do balonów (z wyjątkiem balonów do profesjonalnych zastosowań)
- plastikowe sztućce, talerze i słomki (z wyjątkiem słomek do celów medycznych)
- plastikowe mieszadełka do napojów
- plastikowe patyczki higieniczne (z wyjątkiem tych medycznych)
- styropianowe kubki i pojemniki na żywność.
Kiedy obowiązuje opłata za opakowania jednorazowe?
Jednymi z celów dyrektywy (a także ustawy) jest ograniczenie zużycia plastiku oraz zwiększenie świadomości ekologicznej wśród konsumentów. W związku z tym użytkownik końcowy (konsument) będzie zobowiązany do uiszczenia opłaty za produkty jednorazowego użytku, takie jak kubki na napoje (w tym ich wieczka i pokrywki) i pojemniki na żywność, odpowiednio 20 groszy netto i 25 groszy netto za sztukę, od 1 stycznia 2024 r.
Każde jednorazowe opakowanie z osobna jest objęte taką opłatą. Konsument może odmówić uiszczenia dodatkowej opłaty, ale w takim przypadku przedsiębiorca powinien zaoferować darmową alternatywę.
Nie ma obowiązku obciążać opłatą konsumentów w przypadku wydawania pojemników wielorazowego użytku czy wykonanych z innych materiałów niż tworzywa sztuczne. Jeśli zapakowany posiłek wymaga dalszej obróbki, konsument nie jest zobowiązany do uiszczenia opłaty za jego jednorazowe opakowanie.
Zakaz sprzedaży niektórych produktów
Zakazane będzie wprowadzanie niektórych rodzajów jednorazowych opakowań, między innymi wykonanych z polistyrenu ekspandowanego (styropianu). Z racji tym zmian, przedsiębiorcy muszą dostosować swoją ofertę i zastosować alternatywne opakowania.
Wprowadzanie opakowań jednorazowych
Należy zauważyć, że dyrektywa wprowadza szczegółowe przepisy dotyczące projektowania opakowań jednorazowych. Na przykład opakowania napojów o pojemności poniżej trzech litrów muszą mieć zakrętkę przymocowaną do butelki.
Znaki na produktach jednorazowych
Określone produkty jednorazowe muszą nosić znaki informujące o ich negatywnym wpływie na środowisko i sposobach utylizacji. Produkty te to:
- kubki na napoje
- podpaski higieniczne, tampony, aplikatory do tamponów
- chusteczki nawilżane
- wyroby tytoniowe z filtrami i filtry sprzedawane do używania łącznie z wyrobami tytoniowymi.
Rejestr sprzedaży opakowań jednorazowych
Od 1 lipca 2024 r. m.in. punkty gastronomiczne i handlowe są zobowiązane do prowadzenia ewidencji sprzedaży opakowań jednorazowych. Przedsiębiorca wydający opakowania jednorazowe musi uregulować łączną kwotę do 15 marca następnego roku do marszałka województwa. Za niedokonanie płatności w określonym terminie przewidywane są kary.
Ewidencja obejmuje liczbę opakowań, które przedsiębiorca zamówił, wytworzył, bądź wydał konsumentom. Dokumentację należy przechowywać przez okres pięciu lat (licząc od końca roku kalendarzowego, którego informacje dotyczą).
Dodatkowe obowiązki przedsiębiorców objętych dyrektywą plastikową
Przedsiębiorca wytwarzający określoną grupę odpadów plastikowych będzie zobowiązany do uiszczenia opłaty adekwatnej do ich ilości na przestrzeni roku. Ponadto tacy przedsiębiorcy będą współfinansować proekologiczne publiczne kampanie edukacyjne.
Ustawa antyplastikowa – podsumowanie
Ustawa implementująca SUPD w polskim ustawodawstwie wprowadza m.in. poniższe obowiązki:
- od 1 stycznia 2024 r. przedsiębiorca będzie pobierać obowiązkową opłatę za wydanie opakowań jednorazowego użytku (opłatę konsumencką) oraz prowadzić ewidencję i sprawozdawczość
- do 15 marca 2024 r. przedsiębiorca będzie musiał złożyć sprawozdanie w BDO za okres od 24 maja 2024 r. do 31 grudnia 2023 r. w zakresie produktów SUP (bez opłat)
- od 1 lipca 2024 r. przedsiębiorca będzie miał obowiązek zapewnić alternatywne opakowania wielokrotnego użytku, czyli opakowanie przeznaczone, zaprojektowane i wprowadzone do obrotu tak, aby osiągnąć w ramach jednego cyklu życia wielokrotną rotację poprzez powtórne napełnienie lub ponowne użycie do tego samego celu, do którego było pierwotnie przeznaczone
- do 15 marca 2025 r. przedsiębiorca będzie musiał złożyć sprawozdanie w BDO za rok 2024 o ilości wprowadzonych opakowań w zakresie SUP (z opłatami).
Należy mieć na uwadze, że przepisy dotyczące ochrony środowiska w przyszłości mogą ulec stopniowego zaostrzaniu, dlatego przedsiębiorcy powinni się na taką sytuację przygotować.
