Działalność importowa i sprzedażowa łączy się z ryzykiem. Zniszczenie towaru to sytuacja, którą przedsiębiorcy starają się uniknąć, lecz czasem jest nieunikniona. Jeśli produkt jest już na rynku, może on być niezdatny do sprzedaży lub skradziony. Gdy towar zostaje zatrzymany przez urząd celny na granicy, importer może być zmuszony do zniszczenia ładunku. Poniżej omawiamy, na czym polega utylizacja towaru na granicy celnej oraz po jej przekroczeniu.
Utylizacja towaru niehandlowego
Utylizacja towaru to inaczej poddanie produktów zniszczeniu tak, by straciły swoją wartość użytkową i sprzedażową.
Utylizacja towaru lub inne czynności likwidacyjne przy imporcie mają miejsce, gdy na przykład zatrzymany towar:
- nie jest oznaczony wymaganym znakiem CE
- to napoje alkoholowe, papierosy i tytoń bez polskich znaków akcyzy
- nie ma instrukcji obsługi
- jest towarem podrobionym (narusza prawo własności przemysłowej i znaku towarowego)
- jest wprowadzany do obrotu na podstawie sfałszowanych świadectwach i pozwoleniach.
Są to ogromne koszty dla importera (opłaty nie są pobierane w przypadku gdy łączna kwota kosztów nie przekracza równowartości kwoty 10 euro), na które składają się między innymi:
- transport
- przechowywanie towarów
- zniszczenie towarów.
W przypadku niespełniania wymogów formalnych towar można poddać procedurom naprawczym (uszlachetnieniu), by mógł zostać dopuszczony do obrotu. W przypadku gdy nie ma takiej możliwości, jedynym rozwiązaniem może okazać się utylizacja.
Procedura utylizacji towaru na granicy celnej
Likwidacja towarów na granicy celnej oznacza sprzedaż, nieodpłatne przekazanie bądź zniszczenie towarów zajętych w wyniku postępowań celnych oraz karnych skarbowych (utylizacja). Postępowanie likwidacyjne regulują przepisy likwidacyjne.
Likwidacja towaru Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) jest przeprowadzana w oparciu o:
- prawomocne orzeczenia sądowe o przepadku towaru na rzecz Skarbu Państwa i określające formę zniszczenia (zniszczenie towarów, sprzedaż, nieodpłatne przekazanie) lub
- dobrowolne wyrażenie zgody na zrzeczenie się towaru na rzecz Skarbu Państwa.
Zniszczeniu szczególnie podlegają wyroby tytoniowe oraz produkty lecznicze, których przepadek orzeczono lub które były przedmiotem zrzeczenia na rzecz Skarbu Państwa.
Likwidacja towarów poprzez zniszczenie
Procedury zniszczenia towarów, tryb sprawowania dozoru celnego, sposób dokumentowania tych czynności oraz wysokość i warunki regulowania płatności za świadczoną usługę, powinny zostać ustalone w umowie zawartej pomiędzy organem likwidacyjnym a powołaną przez niego komisją do spraw zniszczenia towarów. Protokół z czynności zniszczenia towaru sporządzany przez komisję określa w szczególności sposób zniszczenia towarów oraz opis pozostałości pochodzących ze zniszczenia. Niemające wartości sprzedażowej pozostałości (jeśli takie zostały) zostają objęte procedurą celną dopuszczenia do obrotu. Od takich pozostałości pobiera się między innymi należności celne przywozowe.
Uzyskanie pozwolenia na zniszczenie towarów
Na wniosek osoby zainteresowanej (osób i przedsiębiorstw dokonujących przywozu towarów na obszar celny Wspólnoty Europejskiej) organ celny może pozwolić na zniszczenie towaru. Uzyskanie pozwolenia jest bezpłatne.
Należy być przygotowanym na następujące kwestie:
- Sporządzenie wniosku o zniszczenie towaru
- w przypadku towarów składowanych czasowo – przygotowanie kopii deklaracji skróconej lub innego dokumentu wykorzystywanego w charakterze deklaracji skróconej, z listą towarów przeznaczonych do zniszczenia
- w przypadku towarów, którym nadano przeznaczenie wolnego obszaru celnego lub składu wolnocłowego – przygotowanie kopii dokumentu przewozowego
- w przypadku towarów objętych procedurą celną – przygotowanie potwierdzonej za zgodność z oryginałem kopii zgłoszenia celnego, na podstawie którego towary zostały objęte tą procedurą (w przypadku elektronicznego zgłoszenia celnego wydruk komunikatu PZC)
- w przypadku towarów naruszających prawa własności intelektualnej – przygotowanie pisemnej informacji.
- Odbiór towaru z miejsca zatrzymania
- Wystawienie gwarancji tranzytowej T1
- Przemieszczenie towaru do wskazanego w pozwoleniu miejsca zniszczenia
- Zniszczenie towaru pod nadzorem władz celnych
- Złożenie zgłoszenia celnego, aby nadać przeznaczenie pozostałościom z towaru
Utylizacja towarów handlowych
Jeśli towar jest już na rynku i nie nadaje się do sprzedaży (tekstylia lub odzież są uszkodzone, przekroczony został termin do użycia kosmetyków, produkty spożywcze uległy zepsuciu) może on zostać poddany utylizacji. Zaliczenie straty jest możliwe jeśli spełnione zostały wszystkie warunki:
- strata została właściwie udokumentowana
- powstanie straty powstało z niezawinionej winy podatnika
- strata ma związek z całokształtem prowadzonej działalności
- podatnik powinien podjąć właściwe działanie zabezpieczające powstanie straty (protokół zniszczenia lub utraty towaru).
Utylizacja towarów, od których wcześniej odliczono VAT
Prawo podatkowe stanowi, że czynnemu podatnikowi VAT przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Kwota podatku do odliczenia wynika z faktury otrzymanej przez podatnika z tytułu nabycia towaru. Dlatego, jeśli podatnik, który zniszczył towar, od którego wcześniej odliczył podatek VAT przy jego zakupie, zachowuje on prawo do odliczenia podatku naliczonego w związku z ich zakupem, lecz z pewnymi warunkami. Uszkodzenie towaru musi być niezawinione (np. towar zostanie uszkodzony w pożarze), a produkty nabyte z zamiarem wykorzystania ich do działalności opodatkowanej.
Podatnik nie zachowuje prawa do odliczenia podatku jeśli zniszczenie towaru nastąpiło z winy podatnika i z powodów na które miał wpływ. W takiej sytuacji ma on prawo do dokonania korekty podatku naliczonego w deklaracji podatkowej składanej za okresy rozliczeniowe, w których wystąpiła ta zmiana.
W skrócie, jeżeli zniszczenie lub utrata towaru dopuszczonego na rynek nastąpiły z przyczyn niezawinionych przez podatnika, to nie ma on prawa do dokonania korekty podatku naliczonego, jedynie odliczyć podatek. Natomiast jeśli utrata lub zniszczenie towaru nastąpiły z przyczyn zawinionych przez podatnika, należy dokonać korekty podatku naliczonego.
Utylizacja towaru – jak są niszczone towary?
Towary przeznaczone na zutylizowanie mogą zostać zniszczone poprzez:
- rozdrobnienie
- mechaniczne uszkodzenie
- przekazanie do termicznego przekształcenia.
Przekazanie towarów do utylizacji nie podlega VAT, dlatego nie należy dokumentować tej czynności fakturą.
Protokół zniszczenia towaru
W przypadku, gdy towar zostanie zniszczony (tzn. nie nadaje się do sprzedaż, ponieważ został mechanicznie uszkodzony, zgubiony, skradziony, przekroczony zostanie termin przydatności do użytku itp.), należy sporządzić protokołu strat. Protokół zniszczenia towaru stanowi dowód na to, że przedsiębiorstwo poniosło straty. Jeśli wina jest niezawiniona (nie doszło do zaniedbania). wartość uszkodzonych lub straconych dóbr można wpisać do kosztów uzyskania przychodu.
Do protokołu zniszczenia towaru należy dołączyć dowody zniszczenia w postaci:
- protokołu policyjnego (w przypadku aktu wandalizmu, kradzieży)
- dokumentację od rzeczoznawcy i ubezpieczyciela (pożar, powódź)
- dokument potwierdzający odbiór przedmiotów przez firmę utylizacyjną (np. leki, baterie i akumulatory, sprzęt elektroniczny).
Protokół zniszczenia towarów zawiera:
- numer dokumentu i datę sporządzenia protokołu
- dane osoby sporządzającej protokół
- datę zniszczenia lub straty danego towaru
- przyczynę zniszczenia lub utraty dóbr
- nazwę towaru
- ilość lub liczbę sztuk towaru
- wartość jednostkową towaru
- łączną wartość towarów (jeśli towar należał do podatnika VAT, wartość netto)
- informacje o przeznaczeniu przedmiotów
- podpis osoby sporządzającej protokół.
W księgach rachunkowych powstałą stratę (nie z winy podatnika VAT) ujmuje się na podstawie protokołu zniszczenia towaru. Straty tej nie kwalifikuje się do kosztów uzyskania przychodów bezpośrednio związanych z przychodami, ponieważ nie służy ona uzyskaniu przychodu, tylko do kosztów podatkowych. Koszty nabycia zalicza się w kolumnie 10 (Zakup towarów handlowych i materiałów), a straty – w kolumnie 13 (Pozostałe wydatki).
Powstałe straty w towarach należy:
- wyksięgować na podstawie dowodu księgowego z kolumny 10 pkpir (na minus)
- przeksięgować na podstawie dokumentu księgowego do kolumny 13 pkpir (na plus).
Utylizacja towaru – podsumowanie
Utylizacja towarów niehandlowych na granicy celnej może nastąpić między innymi z powodu niespełniania wymagań formalnych. Koszty za przemieszczanie, składowanie i utylizację likwidowanego towaru ponosi przedsiębiorca.
Jeśli nabyty towar handlowy miał być wykorzystany do prowadzonej przez podatnika VAT działalności gospodarczej, a z niezawinionej winy został on zniszczony/stracony lub z niezależnych od przedsiębiorcy powodów nie można tych towarów wykorzystać, ma on prawo do odliczenia VAT. W księgach finansowych stratę należy wyksięgować z kolumny 10 i przeksięgować ją do kolumny 13.
