Okazuje się, że do celów militarnych często wykorzystuje się produkty, które przedsiębiorca przeznacza na rynek cywilny. Oznacza to, że nie zawsze jesteśmy świadomi, na które towary i technologie nakładane są kontrole obrotu. Produkty i technologie, które są zaliczane jako towary podwójnego zastosowania mogą być produkowane przez podmioty z branży chemicznej, telekomunikacyjnej i zaawansowanych technologii, przemysłu maszynowego, wydobywczego oraz paliwowego. Dowiedz się czym są towary podwójnego zastosowania.
Czym są towary podwójnego zastosowania?
Towary podwójnego zastosowania (TPZ) mogą służyć zarówno do celów cywilnych jak i również wojskowych. W tym przypadku najważniejszym czynnikami są określone właściwości produktu, które umożliwiają przykładowo konstruowanie, wytwarzanie lub rozwój broni masowego rażenia. Z tego względu podlegają szczególnej kontroli. Przykładami tego typu towarów są:
- obrabiarki oraz różne ich kombinacje (tokarki, frezarki, szlifierki itp.),
- urządzenia i oprogramowanie realizujące funkcje kryptograficzne,
- pompy próżniowe, zawory,
- generatory plazmowe,
- sprężarki i turborozprężarki,
- roboty,
- lasery,
- sprzęt pomiarowy,
- łożyska,
- systemy nawigacji, żyroskopy,
- urządzenia wykorzystujące funkcje szyfrowania,
- sprzęt telekomunikacyjny,
- urządzenia poszukiwawcze (w szczególności wyposażone w radary i sonary),
- wiertarki do wiercenia głębokich otworów,
- niektóre substancje chemiczne używane do produkcji m.in. tworzyw sztucznych, barwników, pestycydów,
- proszki metali i stopy metali m.in. stopy niobu, stopy tytanu, aluminium,
- wymienniki ciepła,
- rury i uszczelki,
- towary o przeznaczeniu militarnym,
- inne towary, w szczególności wykorzystujące nowoczesne rozwiązania i technologie,
- a również technologie powiązane z ww. towarami.
Towary podwójnego zastosowania – klasyfikacja
Na terenie Unii Europejskiej obowiązuje jednolita lista towarów i technologii podwójnego zastosowania. Podczas tworzeniu prawodawstwa wzięto pod uwagę zakres użytkowania a także stworzono podział na 10 kategorii:
0 – materiały instalacje i urządzenia jądrowe,
1 – materiały, substancje chemiczne, „mikroorganizmy”i „toksyny”,
2 – przetwórstwo materiałów,
3 – elektronika,
4 – komputery,
5 – telekomunikacja i „ochrona informacji”,
6 – czujniki i lasery,
7 – nawigacja i awionika,
8 – urządzenia okrętowe,
9 – oraz układy napędowe, pojazdy kosmiczne i ich wyposażenie,
Dodatkowo kategorie podzielono na grupy oznaczone przy użyciu symboli literowych:
- systemy, urządzenia i części (A),
- urządzenia testujące, kontrolne i produkcyjne (B),
- materiały (C),
- oprogramowanie (D),
- technologie (E).
Kontrola w obrocie TPZ
Ze względu na zagrożenie związane z wykorzystaniem towarów podwójnego zastosowania, poszczególne kraje wprowadziły restrykcje na fizyczny i niematerialny obrót określonymi towarami, technologią i oprogramowaniem oraz na świadczenie niektórych usług dotyczących towarów podlegających kontroli jak i pomoc techniczna związana z towarami podwójnego zastosowania.
W przypadku UE kontrolą objęte są dostawy i tranzyt wewnętrzny oraz eksport poza terytorium Wspólnoty. Regulacje mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa wewnętrznego, zwalczanie terroryzmu jak i rozprzestrzeniania broni masowego rażenia. Dlatego też kontroli poddaje się położenie towarów w łańcuchu dostaw oraz jakie zastosowanie planuje dla nich użytkownik końcowy. Co więcej, wiąże się to z uzyskaniem stosownych zezwoleń na eksport i import a poza tym z obowiązkiem informowania odpowiednich organów państwowych o zamiarze przywozu tych towarów do kraju.
Towary podwójnego zastosowania a obowiązki przedsiębiorcy
W przypadku towarów podwójnego zastosowania obowiązek sprawdzania, czy realizowane transakcje podlegają kontroli obrotu spoczywa każdorazowo na przedsiębiorcy. Naruszenie regulacji dotyczących TPZ wiąże się z ryzykiem nałożenia sankcji finansowych na spółkę jak i z odpowiedzialnością karną nakładaną na osobę dopuszczającą się naruszeń.
Warto wiedzieć, że zgodnie z prawodawstwem podmiot biorący udział w obrocie dokonujący importu i sprzedaży towaru podwójnego zastosowania jest zobligowany do poinformowania użytkownika końcowego, że:
- obrót takimi towarami podlega specjalnej kontroli oraz że ich eksport wymaga uzyskania pozwolenia na eksport
- w przypadku zmiany końcowego użytkownika (np. przez odsprzedaż itp.) czy sposobu wykorzystania towaru (np. zmiana lokalizacji) należy poinformować o tym fakcie importera i ewentualnie Ministerstwo Gospodarki.
O czym pamiętać przy towarach podwójnego zastosowania?
Chociaż towary podwójnego zastosowania uwzględnia się na listach w prawodawstwie europejskim, to okazuje się, że kontrola obrotu może zostać zastosowana również w stosunku do innych towarów. Niewątpliwie czynnikami decydującymi są: końcowe zastosowanie danego produktu, miejsce przeznaczenia oraz użytkownik końcowy. Na dodatek niektóre urządzenia ze względu na posiadane funkcje szyfrowania danych także mogą m.in. podlegać kontroli w przywozie. Oznacza to obowiązek zgłoszenia zamiaru ich przywozu na terytorium Polski do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Tego typu funkcje posiadają urządzenia codziennego uzytku, np. karty sim, routery czy sprzęt telekonferencyjny.
Więcej informacji o TPZ znajdziesz na stronie rządowej.
